Tân Nhạc VN – Thơ Phổ Nhạc – “Chuyện Hoa Sim” – Hữu Loan & Anh Bằng

Đọc những bài cùng chuỗi, xin click vào đây .
Chào những bạn ,

Hôm nay mình giới thiệu đến các bạn thi khúc “Chuyện Hoa Sim” (“Màu Tím Hoa Sim”) của Thi sĩ Hữu Loan và Nhạc sĩ Anh Bằng.

Thi sĩ Hữu Loan tên thật là Nguyễn Hữu Loan; sinh ngày 2 tháng 4 năm 1916, mất ngày 18 tháng 3 năm 2010, tại làng Vân Hoàn, xã Nga Lĩnh, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Ông học thành chung ở Thanh Hóa sau đó đi dạy học rồi tham gia Mặt Trận Bình Dân năm 1936 và tham gia nhóm Việt Minh ở thị xã Thanh Hóa (nay là thành phố Thanh Hóa). Năm 1943, ông làm Phó Chủ Tịch Ủy ban Khởi nghĩa huyện Nga Sơn.

Bạn đang đọc: Tân Nhạc VN – Thơ Phổ Nhạc – “Chuyện Hoa Sim” – Hữu Loan & Anh Bằng

Trước năm 1945, ông đã từng là cộng tác viên trên những tập san Văn Học, xuất bản tại TP. Hà Nội. Sau đó, ông được cử làm Ủy viên Văn hóa trong Ủy Ban Hành Chính Lâm Thời tỉnh Thanh Hóa, đảm nhiệm những ty : Giáo dục đào tạo, tin tức, Thương chính và Công chính. Kháng chiến chống Pháp, Hữu Loan tham gia quân đội, Giao hàng trong Đại đoàn 304 .
Sau năm 1954, ông thao tác tại Báo Văn Nghệ trong một thời hạn. Trong thời hạn 1956 – 1957, ông tham gia Phong Trào Nhân Văn Giai Phẩm do nhà văn Phan Khôi chủ trương. Ông sáng tác những tác phẩm thường mang tính phản chiến và con người trong thời kỳ cuộc chiến tranh .
Sau khi Phong Trào Nhân Văn Giai Phẩm bị dập tắt vào năm 1958, ông phải vào trại tái tạo vài năm, tiếp đó bị giam lỏng tại địa phương. Cuối đời ông về sống tại quê nhà .
Ông nổi tiếng với bài thơ “ Màu Tím Hoa Sim ” do ông sáng tác trong thời hạn tham gia kháng chiến chống Pháp và được lưu hành thoáng đãng trong vùng kháng chiến. Có thông tin cho rằng, do nội dung bài thơ nặng nề tình cảm và ảnh hưởng tác động xấu đi đến tâm ý quần chúng, nên ông bị giải ngũ. Nhưng thực sự trọn vẹn ngược hẳn lại – chính ông từ bỏ chủ trương vô đạo trở về quê sinh sống nhưng họ vẫn đuỗi theo nhiều lần tìm cách hại ông ( xin xem bài “ Hữu Loan : Về bài thơ Màu Tím Hoa Sim ” của ông bên dưới ) .
Ông từ trần vào lúc 19 h00 ngày 18 tháng 3 năm 2010 tại quê nhà, hưởng thọ 95 tuổi .
Hữu Loan để lại khoảng chừng 60 bài thơ trước lúc ông mất. Tuy nhiên chưa xuất bản tập thơ nào, dưới đây là 1 số ít bài thơ đã được phổ cập của ông :

– Cũng Những Thằng Nịnh Hót
– Đèo Cả
– Đêm
– Màu Tím Hoa Sim
– Hoa Lúa
– Ngày Mai
– Thánh Mẫu Hài Đồng
– Tình Thủ Đô
– Yên Mô

Bài thơ “ Màu Tím Hoa Sim ” được thi sĩ Hữu Loan sáng tác năm 1949 tại Thanh Hoá, vào thời gian sau khi người vợ tiên phong của tác giả qua đời, và Open lần tiên phong trên tờ Trăm Hoa của Nguyễn Bính. Trong vụ án Nhân Văn Giai Phẩm, nó bị coi là thứ văn chương ủy mị, mang tư tưởng tiểu tư sản, và là một trong những dẫn chứng để bộ văn hóa truyền thống đương thời kết tội tác giả của nó. Tuy nhiên bài thơ vẫn được truyền đi thoáng rộng trong công chúng bằng những bản chép tay và được đưa vào miền Nam Nước Ta, tại đây bài thơ đã được nhiều nhạc sĩ phổ nhạc thành những bài hát nổi tiếng .
Năm 1990, bài thơ được in lần đầu trong một tập thơ, đó cũng là tập thơ tiên phong được xuất bản của thi sĩ Hữu Loan : “ Màu Tím Hoa Sim ” .
Bài thơ nói về một cuộc tình đau khổ trong cuộc chiến tranh, với nhân vật chính là một cán bộ Việt Minh và một cô thiếu nữ. Họ yêu nhau, cưới nhau, trước khi chia tay nhau để anh lính đi ra trận. Anh vẫn thường lo ngại nếu như mình bỏ mạng nơi mặt trận thì thương cho người vợ, thế nhưng vào cái ngày anh trở lại với niềm háo hức, thì nghe tin vợ đã mất. Trong miền hồi tưởng, anh nhớ về những kỷ niệm xưa, với hình bóng êm ả dịu dàng, thầm lặng của người thiếu nữ, anh nghĩ đến những đứa em, những người anh của cô gái cũng đã đi lính nơi xa xăm. Rồi anh lại ra đi. Trên con đường hành quân, qua những đồi sim tím, hình bóng của người vợ nhỏ vẫn vang về đâu đó, như nhắc khơi về một câu ca dao cũ : “ Áo anh sứt chỉ đường tà / Vợ anh mất sớm, mẹ già chưa khâu … ” .
Thời điểm sáng tác của bài thơ, theo tác giả, là sau khi người vợ tiên phong, bà Lê Đỗ Thị Ninh, của ông chết đuối khi trượt chân xuống bến nước trong trang trại của nhà ( trong bản in của bài thơ thường có thêm phần đóng dấu trong ngoặc đơn : “ Khóc vợ Lê Đỗ Thị Ninh ” ) .
Bài thơ lâu nay được lưu truyền hầu hết qua những bản chép tay nên có nhiều dị bản, những bản thường khác nhau về cách xuống dòng, về từ ngữ, viết hoa và viết thường. Bản được Cục Bản Quyền Tác Giả Văn Học Nghệ Thuật đóng dấu ĐK là bản chép tay của ông vào ngày 12/10/2004 .
Sự nổi tiếng của bài thơ còn được góp công phần nào bởi những nhạc sĩ : Dzũng Chinh, Phạm Duy, Anh Bằng, Duy Khánh … là những người đã phổ nhạc dựa trên ý thơ của bài. Riêng bài “ Những Đồi Hoa Sim ” của Dzũng Chinh và “ Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà ” của Phạm Duy, một bi ca, một hùng ca, cho đến nay vẫn là những tác phẩm nổi tiếng nhất dựa trên bài thơ “ Màu Tím Hoa Sim ”. Bài “ Những Đồi Hoa Sim ” của Dzũng Chinh sinh ra vào thập niên 1960, là bản phổ nhạc sớm nhất được ghi nhận của bài thơ này .
“ Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà ” là một bản phổ nhạc nổi tiếng khác của nhạc sĩ Phạm Duy dựa theo ý của “ Màu Tím Hoa Sim ”. Nhạc sĩ Phạm Duy bắt đầu phổ từ năm 1949 và hoàn thành xong vào năm 1971. Bài hát gồm một loạt trường đoạn phối hợp, miêu tả nhiều cung bậc và sắc thái tình cảm, với những nhịp 4/4 ( âm giai Đô thứ ), 2/4 ( âm giai Đô trưởng ), 4/4 ( âm giai La thứ ), 3/4 ( âm giai Đô trưởng ). Ca từ của bài hát rất gần với nguyên bản .
Thi sĩ Hữu Loan kết hôn hai lần, lần thứ nhất vào đầu năm 1949 với bà Lê Đỗ Thị Ninh, là con gái của nguyên Tổng Thanh Tra Nông Lâm Đông Dương, Lê Đỗ Kỳ. Ông quen biết bà Ninh khi ông còn học ở trường Đào Duy Từ, Thanh Hóa. Ông đã làm gia sư dạy mấy người anh trai và sau đó là bà Ninh. Tháng 5 năm 1949, bà Ninh mất và bài thơ “ Màu Tím Hoa Sim ” sinh ra. Lần thứ hai ông kết hôn với bà Phạm Thị Nhu, bà là con gái của một địa chủ, vốn là một nạn nhân của chiến dịch cải cách ruộng đất, đấu tố địa chủ năm 1954 – 1955. Bài thơ “ Hoa Lúa ” ( 1955 ) của ông chính là bài thơ viết Tặng Kèm người vợ thứ hai này .
Thơ Hữu Loan thường làm theo thể tự do, có âm điệu giàu nhạc tính để chuyển tải tâm sự cho nên vì thế những bài thơ khan hiếm đã được phổ cập của ông đều sống trong lòng fan hâm mộ. Nói đến Hữu Loan là người ta nhớ đến “ Màu Tím Hoa Sim ”, bài thơ xuất phát từ nỗi lòng của riêng ông nhưng gây xúc động và nhận được sự đồng cảm của người đọc .
Vào tháng 10 năm 2004, “ Màu Tím Hoa Sim ” đã được Công ty Cổ phần Công nghệ Việt ( viết tắt : ViTek VTB ) mua bản quyền với giá 100 triệu đồng, trở thành một kỷ lục Nước Ta .
Ông Nhật Chung nhận định và đánh giá về thi sĩ Hữu Loan :
“ Hữu Loan là người ẩn tướng. Thoạt nhìn, rất khó đoán định nội lực của con người vừa có dáng tiên phong đạo cốt vừa có vẻ như một tiều phu núi xanh này. Thì đúng, Hữu Loan đã từng làm việc làm nặng hơn việc một tiều phu : ông thồ xe chở đá độ nhật và nuôi cả mái ấm gia đình trong thời gian khổ và đau đớn … Ông xa xôi như hình bóng một tiên ông, lại thân mật như một người nông dân vừa xong buổi cày. Thiên lý ấy lại gần trong gang tấc ” .

huuloan_MTHS

Thi phẩm “Màu Tím Hoa Sim” (Thi sĩ Hữu Loan)

Nàng có ba người anh đi bộ đội
Những em nàng
Có em chưa biết nói
Khi tóc nàng xanh xanh
Tôi người Vệ quốc quân
xa gia đình
Yêu nàng như tình yêu em gái
Ngày hợp hôn
nàng không đòi may áo mới
Tôi mặc đồ quân nhân
đôi giày đinh
bết bùn đất hành quân
Nàng cười xinh xinh
bên anh chồng độc đáo
Tôi ở đơn vị về
Cưới nhau xong là đi
Từ chiến khu xa
Nhớ về ái ngại
Lấy chồng thời chiến binh
Mấy người đi trở lại
Nhỡ khi mình không về
thì thương
người vợ chờ
bé bỏng chiều quê…
Nhưng không chết
người trai khói lửa
Mà chết
người gái nhỏ hậu phương
Tôi về
không gặp nàng
Má tôi ngồi bên mộ con đầy bóng tối
Chiếc bình hoa ngày cưới
thành bình hương
tàn lạnh vây quanh
Tóc nàng xanh xanh
ngắn chưa đầy búi
Em ơi giây phút cuối
không được nghe nhau nói
không được trông nhau một lần
Ngày xưa nàng yêu hoa sim tím
áo nàng màu tím hoa sim
Ngày xưa
một mình đèn khuya
bóng nhỏ
Nàng vá cho chồng tấm áo
ngày xưa…
Một chiều rừng mưa
Ba người anh trên chiến trường đông bắc
Được tin em gái mất
trước tin em lấy chồng
Gió sớm thu về rờn rợn nước sông
Đứa em nhỏ lớn lên
Ngỡ ngàng nhìn ảnh chị
Khi gió sớm thu về
cỏ vàng chân mộ chí
Chiều hành quân
Qua những đồi hoa sim
Những đồi hoa sim
những đồi hoa sim dài trong chiều không hết
Màu tím hoa sim
tím chiều hoang biền biệt
Có ai ví như từ chiều ca dao nào xưa xa
Áo anh sứt chỉ đường tà
Vợ anh chưa có mẹ già chưa khâu
Ai hỏi vô tình hay ác ý với nhau
Chiều hoang tím có chiều hoang biết
Chiều hoang tím tím thêm màu da diết
Nhìn áo rách vai
Tôi hát trong màu hoa
Áo anh sứt chỉ đường tà
Vợ anh mất sớm, mẹ già chưa khâu… Màu tím hoa sim, tím tình trang lệ rớm
Tím tình ơi lệ ứa Ráng vàng ma và sừng rúc điệu quân hành
Vang vọng chập chờn theo bóng những binh đoàn
Biền biệt hành binh vào thăm thẳm chiều hoang màu tím
Tôi ví vọng về đâu
Tôi với vọng về đâu
Áo anh nát chỉ dù lâu…
(1949, khóc vợ Lê Đỗ Thị Ninh)

huuloan_Chuyện Hoa Sim1

huuloan_Chuyện Hoa Sim2

Thi khúc “Chuyện Hoa Sim” (Nhạc sĩ Anh Bằng)

Rừng hoang đẹp nhất hoa màu tím
Chuyện tình thương nhất chuyện hoa sim
Có người con gái xuân vời vợi
Tóc còn ngăn ngắn chưa đầy búi

Ngày xưa nàng vẫn yêu màu tím
Chiều chiều lên những đồi hoa sim
Đứng nhìn sim tím hoang biền biệt
Nhớ chồng chinh chiến miền xa xăm

Ôi lấy chồng chiến binh
Lấy chồng thời chiến chinh, mấy người đi trở lại
Sợ khi mình đi mãi, sợ khi mình không về
Thì thương người vợ chờ bé bỏng chiều quê
Nhưng không chết người trai khói lửa
Mà chết người em nhỏ hậu phương
Mà chết người em gái tôi thương

Đời tôi là chiến binh rừng núi
Thường ngày qua những đồi hoa sim
Thấy cành sim chín thương vô bờ
Tiếc người em gái không còn nữa

Tại sao nàng vẫn yêu màu tím
Màu buồn tan tác phải không em
Để chiều sương tím hoang biền biệt
Để mình tôi khóc chuyện hoa sim.

Dưới đây mình có bài :
– Hữu Loan : Về bài thơ Màu Tím Hoa Sim
Cùng với 3 clips tổng hợp thi khúc “ Chuyện Hoa Sim ” do những ca sĩ trong nước và hải ngoại diễn xướng để những bạn tiện việc tìm hiểu thêm và chiêm ngưỡng và thưởng thức .
Mời những bạn .
Túy Phượng
( Theo Wikipedia )

huuloan4

Hữu Loan : Về bài thơ Màu Tím Hoa Sim
( Nhà thơ Hữu Loan )
“ Tôi sinh ra trong một mái ấm gia đình nghèo, hồi nhỏ không có cơ may cắp sách đến trường như bọn trẻ cùng trang lứa, chỉ được cha dạy cho dăm chữ bữa có bữa không ở nhà. Cha tôi tuy là tá điền nhưng tư chất lại mưu trí hơn người. Lên trung học, theo ban thành chung, tôi cũng học tại Thanh Hoá, không có tiền ra Huế hoặc Thành Phố Hà Nội học. Đến năm 1938, lúc đó cũng đã 22 tuổi, tôi ra Thành Phố Hà Nội thi tú tài, để chứng tỏ rằng con nhà nghèo cũng thi đỗ đạt như ai. Tuyệt nhiên tôi không có dự tính lao vào vào chốn quan trường. Ai cũng biết thi tú tài thời Pháp rất khó khăn vất vả. Số người đậu trong kỳ thi đó rất hiếm, hiếm đến nỗi 5-6 chục năm sau những người cùng thời còn nhớ tên những người đậu khoá ấy, trong đó có Nguyễn Đình Thi, Hồ Trọng Gin, Trịnh văn Xuấn, Đỗ Thiện và … Tôi – Nguyễn Hữu Loan .
Với mảnh tú tài Tây trong tay, tôi rời quê nhà lên Thanh Hoá để dạy học. Nhãn mác con nhà nghèo học giỏi của tôi được bà tham Kỳ chú ý quan tâm, mời về nhà dạy cho hai cậu con trai. Tên thật của bà tham Kỳ là Đái thị Ngọc Chất, bà là vợ của của ông Lê Đỗ Kỳ, tổng thanh tra canh nông Đông Dương, sau này đắc cử dân biểu QH khoá tiên phong. Ở Thanh Hoá, Bà tham Kỳ có một shop bán vải và sách báo, tôi thường ghé lại xem và mua sách, nhờ vậy mới được bà để mắt tới .
Bà tham Kỳ là một người hiền lành, tốt bụng, đối xử với tôi rất tốt, coi tôi chẳng khác như người nhà. Nhớ ngày tiên phong tôi khoác áo gia sư, bà gọi mãi đứa con gái – lúc đó mới 8 tuổi – mới chịu lỏn lẻn bước ra khoanh tay, miệng lí nhí : ‘ Em chào thầy ạ ’. Chào xong, cô bé giật mình mở to đôi mắt nhìn thẳng vào tôi. Đôi mắt to, đen láy, tròn xoe như có ánh chớp ấy đã hằng sâu vào tâm lý tôi, theo tôi suốt cả cuộc sống. Thế là tôi dạy em đọc, dạy viết. Tên em là Lê Đỗ Thị Ninh, cha làm thanh tra nông lâm ở TP HCM nên sinh em trong ấy, quen gọi mẹ bằng má. Em thật mưu trí, dạy đâu hiểu ấy nhưng ít nói và mỗi khi mở miệng thì cứ y hệt như một ‘ bà cụ non ’. Đặc biệt em chăm nom tôi hằng ngày một cách kín kẽ : em đặt vào góc mâm cơm chỗ tôi ngồi ăn cơm lúc thì vài quả ớt đỏ au, lúc thì quả chanh mọng nước em vừa hái ở vườn ; những buổi trưa hè, nhằm mục đích lúc tôi ngủ trưa, em lén lấy áo sơ mi trắng tôi treo ở góc nhà mang ra giếng giặt …
Có lần tôi kể chuyện “ bà cụ non ” ít nói cho 2 người anh của em Ninh nghe, không ngờ chuyện đến tai em, thế là em giận ! Suốt một tuần liền em nằm lì trong buồn trong, không chịu học tập … Một hôm, bà tham Kỳ dẫn tôi vào phòng nơi em đang nằm thiếp đi. Hôm ấy tôi đã nói gì, tôi không nhớ nữa, chỉ nhớ là tôi đã nói rất nhiều, đã kể chuyện em nghe, rồi tôi đọc thơ … Trưa hôm ấy, em ngồi dậy ăn một bát to cháo gà và bước ra khỏi căn buồng. Chiều hôm sau, em nằng nặc đòi tôi đưa lên khu rừng thông. Cả nhà không ai chấp thuận đồng ý : “ mới ốm dậy còn yếu lắm, không đi được đâu ” Em không chịu nhất định đòi đi cho bằng được. Sợ em lại dỗi nên tôi đánh bạo xin phép ông bà tham Kỳ đưa em lên núi chơi
Xe kéo chừng một giờ mới tới được chân đồi. Em leo đồi nhanh như một con sóc, tôi đuổi theo muốn đứt hơi. Lên đến đỉnh đồi, em ngồi xuống và bảo tôi ngồi xuống bên em. Chúng tôi ngồi thế một hồi lâu, chẳng nói gì. Bất chợt em nhìn tôi, rồi ngước mắt nhìn ra tận chân trời, không biết lúc đó em nghĩ gì. bất chợt em hỏi tôi :
– Thầy có thích ăn sim không ?
Tôi nhìn xuống sườn đồi : tím ngắt một màu sim. Em đứng lên đi xuốn sườn đồi, còn tôi vì mệt quá nên nằm thiếp đi trên thảm cỏ … Khi tôi tỉnh dậy, em đã ngồi bên tôi với chiếc nón đầy ắp sim. Những quả sim đen láy chín mọng .
– Thầy ăn đi .

Tôi cầm quả sim từ tay em đưa lên miệng trầm trồ: “Ngọt quá”.

Xem thêm: Nhạc Chuông Guitar Bất Hủ – Tải Nhạc Chuông Đàn Ghi Ta

Như đã nói, tôi sinh ra trong một mái ấm gia đình nông dân, quả sim so với chẳng lạ lẫm gì, nhưng thú thật tôi chưa khi nào ăn những quả sim ngọt đến thế !
Cứ thế, chúng tôi ăn hết quả này đến quả khác. Tôi nhìn em, em cười. Hai hàm răng em đỏ tím, đôi môi em cũng đỏ tím, hai bên má thì … tím đỏ một màu sim. Tôi cười phá lên, em cũng cười theo !
Cuối mùa đông năm ấy, mặc kệ những lời can ngăn, hứa hẹn can thiệp của ông bà tham Kỳ, tôi lên đường theo kháng chiến. Hôm tiễn tôi, em theo mãi ra tận đầu làng và lặng lẽ đứng nhìn theo. Tôi đi lên tới bờ đê, nhìn xuống đầu làng, em vẫn đứng đó nhỏ bé và mong manh. Em giơ bàn tay nhỏ bé như chiếc lá sim ra vẫy tôi. Tôi vẫy trả và lầm lũi đi … Tôi quay đầu nhìn lại … em vẫn đứng yên đó … Tôi lại đi và nhìn lại đến khi không còn nhìn thấy em nữa …
Những năm tháng ở chiến khu, nhiều lúc tôi vẫn được tin tức từ quê lên, cho biết em vẫn khỏe và đã khôn lớn. Sau này, nghe bè bạn kể lại, khi em mới 15 tuổi đã có nhiều chàng trai đên ngỏ lời cầu hôn nhưng em cứ trốn trong buồng, không chịu ra tiếp ai khi nào …
Chín năm sau, tôi trở lại nhà, về Nông Cống tìm em. Hôm gặp em ở đầu làng, tôi hỏi em, hỏi rất nhiều, nhưng em không nói gì, chỉ bẽn lẽn lắc hoặc gật đầu. Em giờ đây không còn là cô học trò Ninh bướng bỉnh nữa rồi. Em đã gần 17 tuổi, đã là một cô gái xinh đẹp …
Yêu nhau lắm nhưng tôi vẫn lo sơ, chỉ vì hai mái ấm gia đình không môn đăng hộ đối một chút ít nào. Mãi sau này mới biết việc hợp hôn của chúng tôi thành công xuất sắc là do cha mẹ em ngấm ngầm “ soạn ngữ cảnh ” .
Một tuần sau đó, chúng tôi kết hôn. Tôi bàn việc may áo cưới thì em gạt đi, không đòi may áo cưới trong ngày hợp hôn, bảo rằng là : ’ yêu nhau, thương nhau cốt là cái tâm và cái tình bền chặt là hơn cả ’. Tôi cao ráo, học giỏi, Làm thơ hay … lại đẹp trai nên em thường gọi đùa là anh chồng độc lạ. Đám cưới được tổ chức triển khai ở ấp Thị Long, huyện Nông Công, tỉnh Thanh Hoá của mái ấm gia đình em, nơi ông Lê Đỗ Kỳ có hàng trăm mẫu ruộng. Đám cưới rất đơn sơ, nhưng khỏi nói, hai chúng tôi niềm hạnh phúc hơn khi nào hết !
Hai tuần phép của tôi trôi qua thật nhanh, tôi phải tức tốc lên đường hành quân, theo sư đoàn 304, làm chủ bút tờ Chiến Sĩ. Hôm tiễn tôi lên đường, Em vẫn đứng ở đầu làng, nơi chín năm trước em đã đứng. Chỉ giờ em không còn cô bé Ninh nữa, mà là người bạn đời yêu quý của tôi. Tôi bước đi, rồi quay đầu nhìn lại … Nếu như 9 năm về trước, nhìn lại chỉ thấy một nỗi buồn man mát thì lần này, tôi thật sự đau buồn. Đôi chân tôi như muốn khuỵu xuống .
Ba tháng sau, tôi nhận được tin dữ : vợ tôi qua đời ! Em chết thật thảm thương : Hôm đó là ngày 25/05 âm lịch năm 1948, em đưa quần áo ra giặt ngoài sông Chuồn ( thuộc ấp Thị Long, Nông Cống ), vì muốn chụp lại tấm áo bị nước cuốn trôi đi nên trượt chân chết đuối ! Con nước lớn đã cuốn em vào lòng nó, cướp đi của tôi người bạn lòng tri kỷ, để lại tôi nỗi đau không gì bù đắp nổi. Nỗi đau ấy, gần 60 năm qua, vẫn nằm sâu thẳm trong trái tim tôi …
Tôi phải giấu kính nỗi đau trong lòng, không được cho đồng đội biết để tránh tác động ảnh hưởng đến ý thức chiến đấu của họ. Tôi như một cái xác không hồn … Hình như càng kèm nén thì nỗi đau càng kinh hoàng hơn. May sao, sau đó có đợt chỉnh huấn, cấp trên bảo ai có tâm sự gì cứ nói ra, nói cho hết. Chỉ chờ có thế, cơn đau trong lòng tôi được bung ra. Khi ấy chúng tôi đang đóng quân ở Nghệ An, Tôi ngồi lặng đi ở đầu làng, hai mắt tôi đẫm nước, tôi lấy bút ra ghi chép. Chẳng cần phải tâm lý gì, những câu những chữ mộc mạc cứ trào ra :

Nhà nàng có ba người anh đi bộ đội
Những em nàng có em chưa biết nói
Khi tóc nàng đang xanh…
…Tôi về không gặp nàng…

Về viếng mộ nàng, tôi dùng chiếc bình hoa ngày cưới làm bình hương, viết lại bài thơ vào chiếc quạt giấy để lại cho người bạn ở Thanh Hoá … Anh bạn này đã chép lại và truyền tay nhau trong suốt những năm cuộc chiến tranh. Đó là bài thơ Màu Tím Hoa Sim .
Đến đây, chắc bạn biết tôi là Hữu Loan, Nguyễn Hữu Loan, sinh ngày 02/04/1916 hiện tại đang “ ở nhà trông vườn ” ở làng Nguyên Hoàn … nơi tôi gọi là chỗ “ quê đẻ của tôi đấy ” thuộc xã Mai Lĩnh, huyện Nga Sơn tỉnh Thanh Hoá .
Em Ninh rất ưa mặc áo màu tím hoa sim. Lạ thay, nơi em bị nước cuốn trôi dưới chân núi Nưa cũng thường nở đầy những bông hoa sim tím. Cho nên tôi viết mới nổi những câu :

Chiều hành quân, qua những đồi sim
Những đồi sim, những đồi hoa sim
Những đồi hoa sim dài trong chiều không hết
Màu tím hoa sim, tím cả chiều hoang biền biệt
Và chiều hoang tím có chiều hoang biếc
Chiều hoang tim tím thêm màu da diết.

Mất nàng, mất toàn bộ, tôi chán đời, chán kháng chiến, bỏ đồng đội, từ giã văn đàn về quê làm ruộng, một phần cũng vì tính tôi ‘ hay cãi, thích chống đối, không hề làm gì trái với tâm lý của tôi ’. Bọn họ chê tôi ủy mị, hoạch hoẹ đủ điều, không gật đầu đơn từ bỏ kháng chiến của tôi. Mặc kệ ! Tôi thương tôi, tôi nhớ hoa sim của tôi quá ! Với lại tôi cũng chán ngấy bọn họ quá rồi !
Đó là thời năm 1955 – 1956, khi trào lưu văn nghệ sĩ bùng lên với sự Open của nhóm Nhân Văn Giai Phẩm chống chủ trương độc tài, đồng thời chống những kẻ bồi bút cam tâm lừa thầy phản bạn, dốc tâm ca tụng cái này cái nọ để kiếm chút cơm thừa canh cặn. Làm thơ phải có cái tâm thật thiêng liêng thì thơ mới hay. Thơ hay thì sống mãi. Làm thơ mà không có tình, có tâm thì chả ra gì ! Làm thơ lúc bấy giờ là phải ca tụng, trong khi đó tôi lại tôn vinh tình yêu, tôi khóc người vợ tử tế của mình, người bạn đời tri kỷ hiếm có của mình. Lúc đó tôi khóc như vậy họ cho là khóc cái tình cảm riêng … Y như trong thơ nói ấy, tôi lấy vợ rồi ra mặt trận, mới lấy nhau chưa được hơn 1 tháng, ở nhà vợ tôi đi giặt rồi chết đuối ở sông … Tôi thấy đau xót, tôi làm bài thơ ấy tôi khóc, vậy mà họ cho tôi là phản động .. Tôi phản động ở chỗ nào ? Cái đau khổ của con người, tại sao lại không được khóc ?
Bọn họ xúc phạm đến tình cảm thiêng liêng của tôi so với người vợ mà tôi hằng yêu quý, do đó vào năm 1956, tôi bỏ đảng, bỏ cơ quan, về nhà để đi cày. Họ không cho bỏ, bắt tôi phải làm đơn xin. Tôi không xin, tôi muốn bỏ là bỏ, không ai bắt được ! Tôi bỏ tôi về, tôi phải đi cày đi bừa, đi đốn củi, đi xe đá để bán. Bọn họ bắt giữ xe tôi, đến nỗi tôi phải đi xe cút kít, loại xe đóng bằng gỗ, có một bánh xe cũng bằng gỗ ở phía trước, có 2 cái càng ở phía sau để đủn hay kéo. Xe cút kít họ cũng không cho, tôi phải gánh bộ. Gánh bằng vai tôi, tôi cũng cứ gánh, không khi nào tôi bị khuất phục. Họ theo dõi, ngăn cản, đi đến đâu cũng có công an theo dõi, cho người hại tôi … Nhưng khi nào cũng có người cứu tôi ! Có một cái lạ là thơ của tôi đã có lần cứu sống tôi ! Lần đó tên công an mật nói thật với tôi là nó được giao lệnh giết tôi, nhưng nó sinh ở Yên Mô, thường đem bài Yên Mô của tôi nói về tỉnh Yên Bình quê nó ra đọc cho đỡ nhớ, thế cho nên nó không nỡ giết tôi .
Ngoài Yên Mô, tôi cũng có một vài bài thơ khác được mết chuộng. sau năm 1956, khi tôi về rồi thấy cán bộ khổ quá, tôi đã làm bài Chiếc Chiếu, kể chuyện cán bộ khổ đến độ không có chiếc chiếu để nằm !
Định mệnh đưa đẩy, dắt tôi đến với một phụ nữ khác, sống cùng tôi cho đến tận giờ đây. Cô tên Phạm Thị Nhu, cũng là phụ nữ có tâm hồn thâm thúy. Cô vốn là một nạn nhân của chiến dịch cải cách ruộng đất, đấu tố địa chủ năm 1954 – 1955 .
Lúc đó còn là chính trị viên của tiểu đoàn, tôi thấy tận mắt những chuyện đấu tố. Là người có học, lại có tâm hồn nghệ sĩ nên tôi cảm thấy chán nản quá, không còn nhiệt huyết nữa. Thú thật, lúc đó tôi tuyệt vọng vô cùng. Trong một xã thuộc huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hoá, cách xa nơi tôi ở 15 cây số, có một mái ấm gia đình địa chủ rất giàu, nắm trong gần 500 mẫu tư điền .
Trước đây, ông địa chủ đó giàu lòng nhân đạo và rất yêu nước. Ông thấy bộ đội sư đoàn 304 của tôi thiếu ăn, nên ông thường cho tá điền gánh gạo đến chỗ đóng quân để ủng hộ. Tôi là trưởng phòng tuyên huấn và chính trị viên của tiểu đoàn nên phải đại diện thay mặt bạn bè ra cám ơn tấm lòng tốt của ông, đồng thời ý kiến đề nghị lên sư đoàn trưởng trao tặng bằng khen ngợi để vinh danh ông. Thế rồi, một hôm, Tôi nghe tin mái ấm gia đình ông đã bị đấu tố. Hai vợ chồng ông bị đội Phóng tay phát động quần chúng đem ra cho dân xỉ vả, rồi chôn xuống đất, chỉ để hở hai cái đầu lên. Xong họ cho trâu kéo bừa đi qua đi lại 2 cái đầu đó, cho đến chết. Gia đình ông bà địa chủ bị xử tử hết, chỉ có một cô con gái 17 tuổi được tha chết nhưng bị đội Phóng tay phát động đuổi ra khỏi nhà với vài bộ quần áo cũ rách nát. Tàn nhẫn hơn nữa, chúng còn ra lệnh cấm không cho ai được liên hệ, nuôi nấng hoặc thuê cô ta làm công. Thời đó, cán bộ không cho dân chúng cả việc lấy con cháu địa chủ làm vợ làm chồng .
Biết chuyện thảm thương của mái ấm gia đình ông bà địa chủ tôi hằng nhớ ơn, tôi trở về xã đó xem cô con gái họ sinh sống thế nào vì trước kia tôi cũng biết mặt cô ta. Tôi vẫn chưa thể nào quên được hình ảnh của một cô bé cứ buổi chiều lại lén lút đứng núp bên ngoài hành lang cửa số, nghe tôi giảng Kiều ở trường Mai Anh Tuấn .
Lúc gần tới xã, tôi gặp cô ta áo quần rách nát, mặt mày lem luốc. Cô đang lom khom nhặt những củ khoai mà dân bỏ sót, nhét vào túi áo, chùi vội một củ rồi đưa lên miệng gặm, ăn khoai sống cho đỡ đói. Quá xúc động, nước mắt muốn ứa ra, tôi đến gần và hỏi thăm và được cô kể lại rành rọt hôm bị đấu tố cha mẹ cô bị chết thế nào. Cô khóc rưng rức và nói rằng gặp ai cũng bị xua đuổi ; hằng ngày cô đi mót khoai ăn đỡ đói lòng, tối về ngủ trong chiếc miếu hoang, cô rất lo ngại, sợ bị làm bậy và không biết ngày mai còn sống hay bị chết đói .
Tôi tâm lý rất nhiều, bèn quyết định hành động đem cô về làng tôi, và bất chấp lệnh cấm, lấy cô làm vợ .
Sự quyết định hành động của tôi không lầm. Quê tôi nghèo, lúc đó tôi còn ở trong bộ đội nên không có tiền, nhưng cô chịu thương chịu khó, bữa đói bữa no … Cho đến giờ đây cô đã cho tôi 10 người con – 6 trai, 4 gái – và cháu nội ngoại hơn 30 đứa !
Trong mấy chục năm dài, tôi về quê an phận thủ thường, chẳng màng đến thế sự, ngày ngày đào đá núi đem đi bán, túi dắt theo vài cuốn sách cũ tiếng Pháp, tiếng Việt đọc cho giải sầu, lâu lâu nổi hứng thì làm thơ. Thế mà chúng vẫn trù dập, không chịu để tôi yên. Tới hồi mới Open, tôi được ve vãn, mời gia nhập Hội Nhà Văn, tôi chẳng thèm ra nhập làm gì .
Năm 1988, tôi “ tái xuất giang hồ ” sau 30 năm tự chôn và bị chôn mình ở chốn quê nghèo đèo heo hút gió. Tôi lang bạt gần 1 năm trời theo chuyến đi xuyên Việt do hội văn nghệ Lâm Đồng và tạp chí Langbian tổ chức triển khai để đòi tự do sáng tác, tự do báo chí truyền thông – xuất bản và thay đổi thực sự .
Vào tuổi gần đất xa trời, cuối năm 2004, công ty Viek VTB đùng một cái đề xuất mua bản quyền bài Màu Tím Hoa Sim của tôi với gía 100 triệu đồng. Họ bảo, đó là một hình thức bảo tồn gia tài Văn hoá. Thì cũng được đi. Khoản tiền 100 triệu trừ thuế đi còn 90 triệu, chia “ lộc ” cho 10 đứa con hết 60 triệu đồng, tôi giữ lại 30 triệu đồng, phòng đau ốm lúc tuổi gìa, sau khi trích một chút ít để in tập thơ khoảng chừng 40 bài mang tên Thơ Hữu Loan .
Sau vụ này cũng có một số ít công ty khác xin ký hợp đồng mua mấy bài thơ khác nhưng tôi khước từ, thơ tôi làm ra không phải để bán … ”
( Nhà thơ Hữu Loan )
oOo

Chuyện Hoa Sim – Ca sĩ Như Quỳnh:

Chuyện Hoa Sim – Ca sĩ Mạnh Đình:

LK Chuyện Giàn Thiên Lý, Chuyện Hoa Sim – Ca sĩ Mạnh Đình, Đan Nguyên: