Bài chòi ngày Tết ở Quảng Nam
Bạn đang đọc: Bài chòi ngày Tết ở Quảng Nam
Hát bài chòi ngày Tết ở đình làng |
Hội bài chòi thường được tổ chức ở những nơi công cộng rộng rãi, thoáng mát như ở ngã ba đầu làng, sân chợ, sân đình… Từ những ngày cận Tết (khoảng 25, 26 tháng Chạp), mọi người bắt đầu tất bật với công việc đón tre, bện tranh để làm chòi. Người ta dựng 9 chòi bằng tre (gồm 8 chòi cho người chơi và 1 chòi cho anh Hiệu) ở những nơi đã định với sự giúp đỡ rất vô tư của nhân dân trong làng.
Mái những chòi tre được trang trí rất đẹp, trên nóc mỗi chòi đều cắm cờ hội. Trong mỗi chòi đều có ghế tre để ngồi và được treo một chiếc lồng đèn được làm rất cầu kỳ. Công việc dựng chòi bắt buộc phải hoàn tất trước đêm giao thừa để tối hôm đó chơi vài ván bài chòi lấy lệ .
Từ tờ mờ sáng Mồng 1 Tết, người ta mở màn tổ chức triển khai khai hội bài chòi. Những cụ già có vai vế trong làng làm lễ cúng thần linh, thổ địa, thành hoàng … cầu cho một năm mới gặp nhiều điều an lành, mùa màng bội thu, làng xóm phong phú. Trong khi đó tiếng trống hội liên tục vang lên báo hiệu và thôi thúc dân làng đến chơi và nghe hô hát bài chòi. Nhân dân từ làng trên, xóm dưới trong những bộ phục trang đẹp nhất nô nức dắt díu nhau đến chơi bài chòi đầu năm tìm sự như mong muốn :
Ham mê cái thứ bài chòi
Bỏ con hắn khóc cho lòi rún ra
Bài chòi cứ đánh mà chơi
Dẫu mà để ruộng có tôi trông chừng
Tiết xuân thôn xóm tưng bừng
Kẻ chào thưa thím, người chào thưa anh
Mấy chú chạy hiệu thiệt lanh
Miệng hô, rút thẻ, loanh quanh chín chòi.
Các người chơi lần lượt chiếm các chòi, tìm cho mình một chỗ ngồi thật thoả mái, những người còn lại thì đứng ngồi bao quanh 9 cái chòi để xem anh Hiệu vừa diễn trò vừa hát. Những người giúp việc cải trang thành những anh lính lệ (mặc quần áo như lính ngày xưa, đi chân đất và đội nón lá màu đỏ) chạy đi chạy lại bán các thẻ bài và “cờ ngân” cho người chơi. Vật chơi là bộ bài có 32 thẻ bài, chia đều cho 10 người, mỗi người 3 quân, 2 quân để lại. Người cầm chịch cuộc cuộc chơi (gọi là anh Hiệu hay Cái) cũng có một bộ thẻ bài như vậy đựng trong một ống tre trên một cây nọc cao (cây nọc cao vừa đủ để anh Hiệu không nhìn thấy các quân bài nhưng vừa đủ để rút được nó).
Cuộc chơi bắt đầu khi anh Hiệu (mặc áo dài khăn đóng chỉnh tề) cất tiếng hò một bài lục bát hoặc song thất lục bát bằng chất giọng rặt phương ngữ tiếng Quảng Nam không lẫn vào đâu được.
Gió Xuân phảng phất nhành tre
Xin mời cô bác lắng nghe bài chòi
……
Bà con cô bác lẳng lặng mà nghe
Tui hô cái quân bài, con gì nó ra đây…
Sau câu hò mở màn, anh Hiệu mở màn đưa tay rút một quân cờ trong ống tre và hát vài câu ca dao hoặc bài vè có tương quan đến quân cờ đó, sau đó xướng tên con cờ rõ to cho tổng thể mọi người đều nghe. Những người dự hội im re lắng nghe lời hô của anh Hiệu để suy đoán hoặc tưởng tượng con cờ gì sẽ ra. Tất cả mọi người đều hào hứng lắng nghe để cầu mong sự suôn sẻ đến với mình .
Trong số 10 người chơi ai có quân bài trùng với tên quân bài anh Hiệu vừa xướng thì hô to “có đây”, lập tức một anh lính lệ sẽ chạy lại và trao cho người đó một lá cờ nhỏ (loại cờ xéo) và đổi lấy quân bài. Ván chơi kết thúc khi một trong số 10 người chơi có đủ 3 lá cờ liên tục, gọi là Tới (thắng cuộc) và người thắng cuộc sẽ nhận được một món quà như một cái lồng đèn, phích nước, mứt, bánh kẹo, hạt dưa… Và cứ như thế ván khác lại tiếp tục chơi, hết người này đến người khác tham gia chơi tìm sự may mắn đầu năm. Mỗi lần có người tới, tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng kèn lại nổi lên rất vui tai và phấn khích.
Hát bài chòi ở vùng quê Hội An |
Cuộc chơi bài chòi có sinh động, có rôm rả hay không nhờ vào trọn vẹn vào tài hô hát của anh Hiệu. Anh Hiệu phải là người có tài “ ứng khẩu thành thơ ’. Anh Hiệu phải thuộc lòng hàng trăm bài thơ, bài vè, hàng ngàn câu ca dao ; phải biết hát nam, hát khách, những làng điệu dân ca đặc trưng của những vùng miền xứ Quảng. Trong câu hát của anh Hiệu, hoàn toàn có thể phát hiện được những lời tự sự về nhân tình thế thái, về niềm vui trong đời sống, bình yên trong lao động, về những hoạt động và sinh hoạt hằng ngày, ca tụng tình làng nghĩa xóm, cách đối nhân xử thế …, hay phê phán những thói hư, tật xấu ở đời … :
Làm thân con gái lẳng lơ
Xem thêm: Lời bài hát Phố đêm – Lyrics Hot
Ngủ trưa đứng buổi dậy đo mặt trời
Quần áo thì rách tả tơi
Lấy rơm mà túm mỗi nơi một đùm
Ngủ trưa huớ Ngủ trưa (1)
Hay :
Rượu say mất hết tính người
Cờ bạc, hút hít, vương rồi khó gỡ ra
Sạch túi rồi đến sạch nhà
Bí đường, tắt lối phải ra làm liều
Nhì bí huớ Nhì bí(1)
Có những câu hát của anh Hiệu làm cho cả hội bài chòi cười nghiêng cười ngả bởi tính vui nhộn, vui nhộn, ý nghĩa sâu xa, tuy tục nhưng rất thanh, rất thân mật, dân dã và đời thường :
Lấy chồng từ thuở mười ba
Chồng chê em bé không nằm với em
Đến khi mười tám, đôi mươi
Em nằm dưới đất chồng lôi lên giường
Lên giường anh nói anh thương
Một anh thương, hai anh thương, ba anh thương…
Anh thương chi hung rứa
Cho bốn cái cẳng(3) giường nó rung rinh
Tứ cẳng huớ Tứ cẳng(1)
Chính vì tính dân dã, mộc mạc và vui nhộn nên game show dân gian này lôi cuốn rất nhiều người tham gia và xem ; đông nhất là những người già, phụ nữ và trẻ nhỏ. Họ tới với game show không phải vì tính ăn thua, thắng được mà là để tìm sự thanh thản, vui tươi khí thế đầu năm. Họ đắm mình trong những làn điệu dân ca quen thuộc, thả hồn theo những câu hò, điệu hát mộc mạc, dân dã ; đồng thời cũng muốn tìm được sự suôn sẻ đầu năm. / .
*Chú thích:
(1) Ngủ trưa, Nhì bí, Tứ cẳng, Tứ móc, Chín cu: Tên gọi những quân bài trong 32 quân bài của trò chơi bài chòi
(2) Cu: Con chim cu
(3) Giò, Cẳng: chân
Source: https://nhacchuong.net
Category: Bảng xếp hạng nhạc chuông