Bài Chòi Phú Yên Online – Lời Dân Ca Bài Chòi: Phú Yên Quê Mẹ

Bài ba: Hồn quê trong câu hát

Câu hát bài chòi như mạch suối nguồn để người dân Trung Bộ tỏ bày những tâm tư, tình cảm. Dẫu ở sân chơi dân gian hay trên sân khấu chuyên nghiệp, bài chòi luôn có sức hút bởi hết sức độc đáo và đặc sắc.

Không ít người đã cùng nhau nhắc nhớ và gìn giữ mô hình nghệ thuật và thẩm mỹ độc lạ này của dân tộc bản địa để vào dịp tết nhất, hội hè, những làn điệu mộc mạc của quê nhà miền Trung lại vang lên …
Đang xem : Bài chòi phú yên

Đông đảo người dân xem hội bài chòi tại TP Tuy Hòa – Ảnh: THIÊN LÝ

Nét độc đáo của một trò chơi dân gian

Ông Trần Đông ở xã An Hiệp ( huyện Tuy An ) thường được bà con lối xóm gọi bằng cái tên thân thương là ông Dư. Tròn 10 năm làm anh Hiệu, ông Dư mê hồn, hào hứng xướng lên những câu bài chòi hóm hỉnh, hấp dẫn người nghe trong những dịp hội, lễ làng. Anh Hiệu – ông Dư cầm ống thẻ xóc đi xóc lại rồi chậm rãi rút từng con bài và hô : Ôi chao quả thật lạ kỳ / Thùng phuy sao lại biết đi giữa đường / Khi không mà lại ngứa mồm / Gặp tay sáu mập liệu hồn nghe không, là con sáu mập .

Theo ông Dư, chơi bài chòi xưa lắm công phu. Chòi được dựng cao khoảng chừng 1,5 m, có thang bắc lên. Ở trên chòi có đặt tấm đăng để chắn trước, mái được lợp đa phần bằng lá thiên tuế. Mỗi bên có 5 chòi, bên cạnh đặt một cái bàn, một cái phản và một cái trống to ship hàng bộ phận chức việc bán thẻ, lập hội … Đối diện là chòi trung dành cho người già và những vị chức sắc, phú hào trong làng. Mỗi lần mở hội, tiếng trống “ thùng, thùng ” rộn vang khắp làng, giục giã già trẻ gái trai xem hội. Ngày trước mở hội bài chòi, mỗi lần người ta chỉ bán một bộ 11 con bài lớn với 33 con bài nhỏ. Đến 10 lần như vậy là hết một hội và sau đó liên tục hội khác. Đặc biệt, bộ bài cơ bản dựa trên bộ bài tam cúc của người Huế. Bộ bài này gồm 30 con, hai bên có 60 quân. Sau khi người chơi ngồi ngay ngắn trong chòi và buông rèm, ban tổ chức triển khai khởi đầu lập hội bằng cách ghi danh những người tiếp theo. Hiện nay, ở Phú Yên, chơi bài chòi đa phần dùng 11 thẻ cái, 33 thẻ bài con với 3 biến thể mới so với bộ bài gốc : ông ằm gồm có ằm trơn và ằm bâu, tứ cẳng gồm có tứ cẳng trơn và tứ cẳng bâu, cửu điều gồm có cửu điều trơn và cửu điều bâu .

Giữa nhịp sống văn minh, hội bài chòi vẫn được những nghệ nhân nặng lòng và tận tâm giữ gìn, vẫn có sức sống bền chắc, mãnh liệt, len lỏi và hiện hữu từ miền quê đến thành phố. Từ khi hội bài chòi được tổ chức triển khai hàng đêm tại Công viên Thanh thiếu niên TP Tuy Hòa, khu vực này trở nên rộn ràng hơn. Màn đêm buông xuống, dưới ánh đèn tỏa nắng rực rỡ sắc màu, bà con kéo tới. Người đến chơi, người dừng chân ghé lại để thỏa trí tò mò … Khi anh Hiệu cất tiếng hô : Có chồng thì mặc có chồng / Còn duyên anh ẵm, anh bồng, anh đưa / Anh ơi, xin có đừng mơ / Gái đâu, gái để anh đưa anh bồng, là con “ bát bồng ”, ai nấy đều tĩnh mịch tập trung chuyên sâu theo dõi. Cô gái nhỏ bé ngồi trên chiếc chòi được dựng bằng tre với cờ hoa, câu đối tứ bề, thú vị cười tít mắt, tay cầm mõ gõ một hồi dài khi trúng bài lần thứ ba. Cô gái vừa vỗ tay vừa đưa mắt nhìn anh Hiệu bưng khay tiền thưởng và chung rượu tới chòi trúng thưa : Đây ly rượu mừng người suôn sẻ / Chúc em trẻ mãi không già / Đẹp xinh như bông hoa …

Cô gái không quên san sẻ niềm vui với bạn thân ngồi bên cạnh. Cả hai ríu rít nhờ người chụp hình để lưu lại khoảnh khắc đặc biệt quan trọng. Cô gái ấy tên là Nguyễn Thị Hằng, một hành khách từ TP Hồ Chí Minh đến với Phú Yên. Hằng bày tỏ : “ Đây là lần tiên phong tôi được tham gia game show dân gian bài chòi. Từ cách trang trí chòi đến cách hô của anh Hiệu đều mê hoặc và mê hoặc. Trong game show, người thắng hay thua đều vui cười thỏa thích. Đó chính là phần thưởng ý thức vô giá cho những ai tham gia vào hội đánh bài chòi ” .

Người chiến thắng trong trò chơi dân gian bài chòi nhận được lời hát và rượu chúc mừng – Ảnh: THIÊN LÝ

Bài chòi trên sân khấu ca kịch

Tại lễ đón bằng UNESCO vinh danh nghệ thuật và thẩm mỹ bài chòi Trung Bộ do tỉnh Phú Yên tổ chức triển khai mới gần đây, Phó quản trị Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Phan Đình Phùng đã nói đến sức sống mãnh liệt và sự tăng trưởng không ngừng của nghệ thuật và thẩm mỹ bài chòi : “ Trong hai cuộc kháng chiến, bài chòi là nghệ thuật và thẩm mỹ nòng cốt ship hàng đồng bào, cán bộ, bộ đội ở Liên khu 5. Năm 1954, bài chòi Trung Bộ theo những nghệ nhân bài chòi tập trung ra miền Bắc, được Bộ Văn hóa tập hợp, xây dựng Đoàn Ca kịch bài chòi. Từ đó, bài chòi tăng trưởng thành chuyên nghiệp, chính thức trở thành một bộ môn sân khấu trong đại gia đình sân khấu dân tộc bản địa Nước Ta ” .

Từ game show dân gian, bài chòi bước lên sân khấu chuyên nghiệp. Những vở ca kịch bài chòi, dù là diễn tuồng tích xưa hay đương đại, đều tiềm ẩn bài học kinh nghiệm thâm thúy về nhân nghĩa, hướng con người đến với những điều tốt đẹp. Theo ông Phan Đình Phùng, những làn điệu, lời ca bình dị, ngọt ngào, vô cùng ý nghĩa của bài chòi đã góp thêm phần tạo nên cốt cách, bản lĩnh và tâm hồn của người dân miền Trung : kiên trung, quật cường ; nhân hậu, thủy chung ; sáng sủa, phát minh sáng tạo và ý chí không ngừng vươn lên trong đời sống …

Bài chòi xuất hiện ngày càng nhiều trong những cuộc thi, hội diễn và những sân chơi nghệ thuật và thẩm mỹ. Dân ca bài chòi thường tạo ấn tượng bởi sự độc lạ. Mới đây, Sở VH-TT-DL tổ chức triển khai Liên hoan Nghệ thuật bài chòi tỉnh Phú Yên lần thứ I, lôi cuốn gần 150 nghệ nhân tham gia, biểu lộ nét đẹp văn hóa truyền thống của từng địa phương qua câu hát bài chòi .
Xem thêm : Cách Lên Đồ Alistar Tank Nâng Cao Trong Lmht, Cách Lên Đồ Alistar Mùa 11

Từ nhỏ, anh Phùng Long Ẩn ( xã An Mỹ, huyện Tuy An ) đã đam mê ca hát, đặc biệt quan trọng là cải lương. Sau đó, anh bị hấp dẫn bởi bài chòi. Anh Long Ẩn bồi hồi nhớ lại lần tiên phong hát bài chòi trên sân khấu : “ Lúc ấy, tôi tham gia vở ca kịch Lê Thành Phương do Trần Đông biên soạn tại Ngày hội Văn hóa – Thể thao tỉnh Phú Yên năm 2006. Trong vở ca kịch, tôi cùng cô Hứa Thị Gửi tái hiện việc chí sĩ Lê Thành Phương bị bắt giam tại thành An Thổ. Lần tiên phong màn biểu diễn ca kịch bài chòi, tôi chỉ mong tiếng hát của mình hoàn toàn có thể chạm đến trái tim người nghe và chuyển tải nội dung câu truyện một cách toàn vẹn ” .

Nhắc đến bài chòi là nhắc đến ông Nguyễn Đình Thoảng ( nghệ nhân Bình Thảng ). Ông là người con của Hòa Hiệp – vùng đất mà phần nhiều ai cũng say sưa với bài chòi. Những làn điệu xuân nữ, xàng xê, cổ bản và hò quảng … với lời ca mộc mạc, thân thiện do ông sáng tác cứ đan quyện, hấp dẫn người nghe. Tên tuổi của ông được chứng minh và khẳng định tại những kỳ liên hoan, hội diễn dân ca khu 5 tuy nhiên rực rỡ nhất vẫn là dân ca bài chòi .

Với năng khiếu bẩm sinh cộng với niềm đam mê và chút “vốn liếng” học được từ các thầy cô cùng những diễn viên chuyên nghiệp, nghệ nhân Bình Thảng cùng với thế hệ đàn anh gây dựng phong trào văn nghệ ở địa phương bằng cách tập hát, tập diễn và tổ chức nhiều buổi diễn các trích đoạn Thoại Khanh – Châu Tuấn, Lâm Sanh – Xuân Nương, Phạm Công – Cúc Hoa… để phục vụ dân làng sau những ngày sóng lặng, biển yên, ngư dân được mùa tôm cá. Ông Bình Thảng nhớ lại: “Năm 1987, tôi đã dàn dựng cho Công ty Thủy sản huyện Tuy Hòa tham gia Hội diễn nghệ thuật quần chúng ngành đoạt giải nhất với tiểu phẩm Hai mái tóc một tấm lòng. Kết quả đó giúp tôi thêm tự tin, trau dồi và thể hiện khả năng của mình trên sân khấu ca kịch bài chòi”.

Nghệ thuật bài chòi được ươm mầm, tăng trưởng từ dân gian, trải qua bao thăng trầm vẫn bí mật tỏa lan trong dân chúng. Sức sống của thẩm mỹ và nghệ thuật bài chòi ở Phú Yên đang được khơi dậy can đảm và mạnh mẽ. Nhiều em còn rất nhỏ đã hát dân ca bài chòi ngọt đến mê mệt lòng người. Em Trần Huỳnh Kiều Mai ( lớp 11, Trường trung học phổ thông Nguyễn Văn Linh, thị xã Hòa Hiệp Trung, huyện Đông Hòa ) có giọng hát khỏe, đầy nội lực, hấp dẫn người nghe. Mai cho hay : “ Em hát được tổng thể những làn điệu của bài chòi trong ca lẻ cũng như khi biểu lộ tiểu phẩm. Với dân ca bài chòi, ngoài năng khiếu sở trường phải có đam mê thì tiếng hát mới đi vào lòng người ” .

Source: https://nhacchuong.net
Category: Bảng xếp hạng nhạc chuông