Đi tù vì nhạc vàng

Năm tôi lên 10 tuổi, mẹ tôi đi xuất khẩu lao động từ Cộng hòa Dân chủ Đức về .Trong hành trang của bà, có một túi vải to khá nặng, đựng đến mấy trăm chiếc băng cassette “ nhạc vàng ” .Đó là những năm 1980, thời kỳ cực thịnh của những ca sĩ hải ngoại và những tình khúc bolero. Mẹ tôi, cũng như rất nhiều người đi xuất khẩu lao động sang Đông Âu, được nghe thỏa thích dòng nhạc “ sến ” mà thời gian đó trong nước không phổ cập. Những Tuấn Vũ, Giao Linh, Chế Linh … được ghi cẩn trọng kèm tên những bài hát vào mảnh giấy gài trong vỏ băng nhạc .

Cái túi băng “nhạc vàng” ấy, nếu quy đổi trọng lượng ra bột cacao, sữa trẻ em, xà phòng thơm, hay nước hoa, thì sẽ mang lại một khoản tiền kha khá. Nhưng suốt nhiều năm sau đó, mẹ tôi nghe đi nghe lại từng chiếc băng, ghi cả hai mặt, mỗi mặt chừng 5-6 bài, khiến ngay cả tôi cũng thuộc lòng không biết bao nhiêu bài hát.

Cho đến tận những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ trước, “ nhạc vàng ” vẫn chịu một lệnh cấm không rõ ràng. Thậm chí là ngay cả định nghĩa của nó cũng không rõ ràng, chỉ được miêu tả bằng rất nhiều tính từ như là “ buồn nản xấu đi ”, “ bi quan, yếm thế ” … trong lời những nhà phê bình thời ấy .Sự không rõ ràng ấy khiến cho nhiều bài hát tiền chiến của những đại thụ làng nhạc Việt như Đoàn Chuẩn – Từ Linh, Ngô Thụy Miên, Nguyễn Văn Tý, Lê Thương hay thậm chí còn Văn Cao, cũng không mấy người dám nghe công khai minh bạch. Ở những quán cafe cóc, lúc ấy có 2 thứ để câu khách : “ nhạc vàng ” và phim chưởng Hong Kong, tất yếu là mở âm lượng vừa phải, và nhiều lúc vẫn bị lập biên bản, thu giữ “ tang vật ” .Rồi từ từ, sau những năm Open, người ta mở màn nghe “ nhạc vàng ” nhiều hơn, to hơn .Cho đến một tối mùa đông, khi đã ngoài 30 tuổi, vô tình tôi ghé một quán cafe ven hồ Tây, mang tên “ Lộc Vàng ”. Có sân khấu nhỏ trong khuôn viên quán, với ban nhạc, và ca sĩ hát trực tiếp cho khách ngồi nghe. Những bài hát trữ tình. Tôi ngồi cạnh quầy bar, bâng quơ nhìn bức ảnh treo trên vách : Một người đàn ông mặc sơ mi trắng, đang châm thuốc cho một người dáng khắc khổ, đầu tóc rối bù. Tôi nhận ra người châm thuốc trong bức ảnh đang ngồi ngay cạnh mình, cũng là chủ quán. Bắt chuyện làm quen, tôi biết ông tên là Lộc – và cái tên quán “ Lộc Vàng ” chính là gắn với sở trường thích nghi “ nhạc vàng ” của ông, đồng thời gắn với một câu truyện nổi tiếng trong lịch sử dân tộc âm nhạc Nước Ta .Đó là năm 1971, một phiên tòa xét xử đã xét xử trong 3 ngày một nhóm người trẻ tuổi về tội nghe và truyền bá “ nhạc vàng ”. Hai người bị án nặng nhất trong vụ này, là Phan Thắng Toán ( tức Toán xồm ) bị tuyên án 15 năm tù giam và sau đó 5 năm bị tước quyền công dân, và Nguyễn Văn Lộc bị án 10 năm tù giam, sau đó 4 năm tước quyền công dân .Bức ảnh châm thuốc ấy, chụp năm 1994. Khi đó ông Toán “ xồm ” ra tù, không còn nhà cửa, vợ con, sống bên hè phố Tô Hiến Thành. Sau khi chụp bức ảnh châm thuốc, chỉ hơn tuần sau ông Toán “ xồm ” mất, quấn trong manh chiếu rách nát. Ông Lộc kể rằng, sau gần 2 thập kỷ ngồi tù vì tội chơi “ nhạc vàng ”, ngày tiên phong được trả tự do, chính những điệu “ nhạc vàng ” được bật công khai minh bạch ở những quán cafe đã khiến ông Toán “ xồm ” gục ngã .

Người đàn ông ấy mất trí, vì sự đau đớn khi những định kiến được thay đổi quá muộn, còn những người như ông đã phải trả cái giá quá đắt.

Ông Lộc giờ đây, vì những ký ức ấy, mở quán để màn biểu diễn “ nhạc vàng ” – thứ nhạc mà giờ đây đã được phổ cập. Có cái đàn organ, và những ca sĩ có lẽ rằng cũng không chuyên. Quán không mấy khi đông khách, thấy bảo ông lỗ liên tục, cứ đóng quán rồi lại lần hồi mở ra. Nhưng ông cố nuôi quán, hình như bởi một nỗi niềm không hề giải tỏa .Đã mất hàng chục năm để tất cả chúng ta cởi bỏ một định kiến không rõ ràng, và đã có những phận người trả giá vì sự lờ đờ sau hàng chục năm ấy .Tôi tin rằng công chúng sẽ không gật đầu những sự chậm trễ khác, và những sự không rõ ràng khác. Cách đây 2 ngày, Bộ Văn hóa-Thể thao-Du lịch đã có công văn hỏa tốc nhu yếu Cục Nghệ thuật Biểu diễn tịch thu ngay quyết định hành động dừng 5 ca khúc sáng tác trước năm 1975 – điều đã làm dư luận vướng mắc nhiều ngày qua .Trước đó, người ta còn phát hiện ra rằng Cục này chưa cấp phép một bài nào của cố nhạc sĩ Văn Cao trừ … Tiến quân ca .Thế hệ chúng tôi đã trưởng thành và lắng nghe những nhạc phẩm trữ tình với một tâm thế trọn vẹn vô tư : nó chạm vào những phần yếu ớt trong cảm hứng của con người – và như vậy, chẳng có gì là sai cả .

Tôi không muốn bàn nhiều về giá trị của “nhạc vàng” – nhiều người đã làm việc đó, và bởi vì bàn về nó nghĩa là đã thừa nhận một khái niệm mù mờ, hàm chứa phân biệt đối xử.

Mới tuần trước thôi, trong bữa cơm tối, vô tình VTV phát chương trình Thần tượng Bolero. Mẹ tôi lặng đi khi nghe thấy một bài “ nhạc vàng ” quen thuộc. Tôi hiểu xúc cảm đó, giống như Tết năm ngoái, khi tôi được nghe Đài lời nói Nước Ta phát bài “ Xuân này con không về ”, một bài hát thuộc dòng “ nhạc vàng ” tầm cỡ .Thứ xúc cảm chứa đầy ký ức, gợi rất nhiều liên tưởng. Nhưng cũng hoàn toàn có thể, khi dòng liên tưởng đi sai đường, thì một lệnh cấm sẽ sinh ra .

Gia Hiền

Source: https://nhacchuong.net
Category: Bảng xếp hạng nhạc chuông