Cùng tìm hiểu về tác giả và Đoàn ca “Thanh niên làm theo lời Bác”

Ca khúc “ Thanh niên làm theo lời Bác ” được đại hội Đoàn toàn nước lần thứ 6 ( 15-18 / 10/1992 ) quyết định hành động chọn là bài ca chính thức của Đoàn. Nhân dịp kỷ niệm 90 năm ngày xây dựng Đoàn TNCS Hồ Chí Minh ( 26/3/1931 – 26/3/2021 ), xin san sẻ với những bạn nguồn gốc của ca khúc .

Bản nhạc ” Thanh niên làm theo lời Bác “

Tác giả ca khúc là ai?

Nhạc sĩ Hoàng Hoà thời trẻ

Một số thông tin nhầm khi ghi tác giả ca khúc là Hoàng Hà (Đại tá trong Đoàn văn công Tổng cục Chính trị). Thực ra tác giả ca khúc là ông Cao Hy Vọng, sinh ngày 4 tháng 6 năm 1930, quê ở Nam Trực, Nam Định. Năm 15 tuổi, Cao Hy Vọng tham gia Đoàn Thanh niên cứu quốc, từng là Bí thư huyện Đoàn Đông Quan, rồi làm bí thư Tỉnh Đoàn Thái Bình, Bí thư Tỉnh Đoàn Hưng Yên, Bí thư Thành Đoàn Hải Phòng, Thường vụ Trung ương Đoàn khóa III, IV, là Trưởng Ban Học sinh, sinh viên (nay là Ban Trường học). Ông về hưu năm 1990.

Từ năm 2009, nhạc sĩ Hoàng Hòa bị cơn tai biến nên liên tục phải làm bạn với chiếc xe lăn, trí nhớ không còn minh mẫn nữa. Có lúc ông sống tại ngôi nhà nằm sâu trong ngõ số 3 Hồ Xuân Hương ( TP.HN ), lúc về nhà con cái. Ông mất ngày 6/9/2015 .
Trong sáng tác âm nhạc, Hoàng Hòa được coi là nhạc sĩ của Đoàn với hơn 30 ca khúc viết cho người trẻ tuổi. Tiêu biểu như : “ Vâng lời Bác người trẻ tuổi lên đường ”, “ Đoàn ta đi tiên phong ”, “ Ra đi giết giặc ”, “ Hát lên bạn ơi ”, “ Nhớ mãi công ơn Người ”, “ Về đây họp Đoàn ”, “ Lẽ sống ”, “ Đất nước vào xuân ” … Năm 2012, nhạc sĩ Hoàng Hoà vinh dự được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì vì những góp sức cho sự nghiệp thiết kế xây dựng Đoàn và tuổi trẻ Nước Ta .
Ông lấy bút danh là Hoàng Hoà. Nguồn gốc của bút danh : Hoàng là họ người bạn, Hòa ( không phải Hà ) là vợ bạn, hai người bạn rất thân thiện với tác giả, đã từng cùng nhau ” nắm cơm chạy giặc chia ba ”. Thương tiếc vợ chồng bạn quyết tử, ông mượn họ tên bạn mà đặt bút danh để tưởng niệm .

Ca khúc ra đời như thế nào?

Theo lời tác giả kể lại :
Thời chúng tôi, những quầy hàng xén đều bán kèn ác – mô – ni-ca của Pháp buôn từ vùng địch ra. Nhiều bạn trẻ sắm cả măng – đô – lin, tự mầy mò chơi theo lời hát. Ngày tỉnh Đoàn Tỉnh Thái Bình về đặt trụ sở tại vùng tự do Đông Hồ Kim Anh, Cao Hy Vọng có một cây ác – mô – ni – ca bỏ túi. Khi anh về số 3 Hồ Xuân Hương thì “ tăng cấp ” lên chiếc măng – đô – lin. Anh kể, sau thu đông 1952 – 1953, đồn bốt địch co cụm lại, những cuộc càn quét ra những vùng tự do lan rộng ra thưa dần. Các buổi hoạt động và sinh hoạt tập thể quanh đi quẩn lại cũng chỉ vài bài hát “ Kết đoàn ”, “ Du kích ca ”, “ Đời sống mới ” … Tình hình tại những vùng “ da báo ” ta – địch xen kẽ rất phức tạp, là nỗi lo lớn của chỉ huy trong công tác làm việc tuyên truyền lôi kéo quần chúng trong lòng địch và giữ cán bộ yên tâm ở lại vùng tự do .
Vào một buổi sáng tháng 3-1953, tại khu du kích địa thế căn cứ Đông Hồ – Kỳ Anh ( Tỉnh Thái Bình ), anh đọc được bài tường thuật chuyến đi thăm đơn vị chức năng TNXP – Phân đội 312 bảo vệ giao thông vận tải ở Việt Bắc ngày 28-3-1951 tại bản Nà Tu ( nay là xã Cẩm Giàng, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Cạn ) của Bác trên Báo Cứu quốc. Qua bài báo, Bí thư Tỉnh Đoàn Tỉnh Thái Bình Cao Hy Vọng rất xúc động về hình ảnh và tình cảm của Bác so với những chiến sỹ TNXP. Trong chuyến thăm, Bác Hồ ân cần căn dặn : “ Đã là TNXP thì bất kể việc gì trên giao dù dễ hay khó, to hay nhỏ, ở nghành nào cũng đều phải xung phong ”. Rồi Bác hỏi : “ Các cháu có thấy người ta đào được núi không ? ”. “ Thưa Bác, chúng cháu đang đào núi đây ạ ”. “ Thế có thấy ai lấp được biển không ? ”. Anh chị em trong đội nhìn nhau bí quá không biết vấn đáp như thế nào, vì mới chỉ nghe kể về biển chứ đã ai được trông thấy tận mắt. Thấy tổng thể tĩnh mịch, Bác kể chuyện ở Hải Phòng Đất Cảng nhân dân lấn biển để lấy đất trồng trọt như thế nào cho anh chị em nghe. Đoạn Bác Hồ nói : “ Bây giờ Bác Tặng Kèm những cháu mấy câu thơ để những cháu ghi nhớ và phấn đấu mỗi khi thao tác ” :
– Không có việc gì khó. Chỉ sợ lòng không bền. Đào núi và lấp biển. Quyết chí ắt tạo ra sự .
Khi ấy, tác giả thốt lên : Đây rồi ! Trúng rồi ! Cái ta cần lúc này đây rồi ! Nhưng làm thế nào ý Bác tới được mọi cán bộ đoàn viên ? Anh cầm tờ báo qua mấy nhà xung quanh Tỉnh Đoàn đang sơ tán để mọi người đọc, bàn cách phổ cập nhanh nhất. Đêm đó anh trằn trọc, chừng 9 giờ bật dậy cầm theo chiếc ác – mô – ni – ca đi thẳng ra cánh đồng sau làng, hai tay bụm chiếc kèn lần lời bài thơ – chưa biết nốt nhạc : te tí tồ te tí … Nhưng phải có đầu có đuôi. Anh ngồi xuống, đứng lên, đi lại mãi giữa bãi cỏ chăn bò. Thế rồi những nốt đồ rê mi pha son nhảy múa trong đầu anh. Anh đặt lời cho thân bài : Kết đoàn lại người trẻ tuổi ta cùng nhau đi lên / Giơ nắm tay thề gìn giữ độc lập độc lập tự do / Kết đoàn lại người trẻ tuổi tất cả chúng ta cùng quyết tiến bước / Đánh tan quân địch xây đắp cuộc sống niềm hạnh phúc ấm no / Đi lên người trẻ tuổi chớ ngại ngần chi / Đi lên người trẻ tuổi làm theo lời Bác .
Đến điệp khúc thơ Bác thật tự nhiên, nhẹ nhàng, chân thực :
Không có việc gì khó … Quyết chí cũng tạo ra sự !

Rồi dứt khoát, mạnh mẽ để kết thúc: Đi lên thanh niên! Đi lên thanh niên!

Hôm sau anh dậy sớm đi tìm nhạc sĩ Phạm Ngữ nhờ góp ý, thay thế sửa chữa, kẻ khuông nhạc, chép lời ca. Bài hát theo nhịp 2/4 dễ hát, dễ thuộc, hấp dẫn, thôi thúc như tiếng kèn ra trận, nhanh gọn được truyền đi trên những sóng phát thanh .
Trong bài hồi ký của mình, nhạc sĩ Hoàng Hòa ghi lại : “ Tôi nghĩ ngay tới việc phải viết ngay bài hát truyền đạt lời Bác dạy cho người trẻ tuổi, động viên họ lên đường cứu quốc. Bác thường nói “ Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Thành công, thành công xuất sắc, đại thành công xuất sắc ”. Cứ thế, nên tôi lấy câu tiên phong “ kết đoàn lại ”, xúc cảm lên rất nhanh, từng tứ nhạc, từng câu cứ cuộn chảy, nối nhau ra. Tôi viết một lèo mà không phải sửa gì, triển khai xong chỉ trong một buổi sáng. Trong 4 câu đầu, tôi dùng chùm 3 để miêu tả lớp lớp người trẻ tuổi hùng tráng. Sau đó là cao trào : “ Không có việc gì khó / Chỉ sợ lòng không bền / Đào núi và lấp biển / Quyết chí ắt tạo ra sự ”. Cao trào đó làm bài hát hoàn hảo, nói lên được thông điệp với người trẻ tuổi. Buổi chiều, tôi hát thử cho đồng đội, mọi người thuộc ngay và hát rất khí thế. Chỉ bằng cách truyền miệng mà trong thời hạn ngắn, bài hát được phổ cập khắp tỉnh Tỉnh Thái Bình và khu tả ngạn sông Hồng ( Hưng Yên – Thành Phố Hải Dương – TP. Hải Phòng ). Tháng 10-1954, khi thông dụng bài hát cho đoàn quân tiến vào tiếp quản Thủ đô, bạn bè gợi ý đổi chữ “ kết đoàn lại ” thành “ kết liên lại ” cho dễ hát. Tôi thích và dùng chữ “ ắt ” ở cuối bài – nguyên văn bài thơ của Bác, từ này biểu lộ chí khí người trẻ tuổi rất mạnh, nhưng mọi người muốn đổi thành “ cũng ” cho dễ thuộc. Tôi “ cũng ” chấp thuận đồng ý vì bài hát Giao hàng trào lưu quần chúng, cần dễ hát, dễ thuộc ” .
Bài hát lúc đầu có tên ” Thanh niên xung phong làm theo lời Bác “, tại hội nghị tập huấn của Trung ương Đoàn ở Đại Từ ( Thái Nguyên ) tháng 7/1954, chuẩn bị sẵn sàng tiếp quản thủ đô hà nội, ca khúc này được đổi tên thành ” Thanh niên làm theo lời Bác ” và ca khúc này cùng với bài hát ” Tiến về TP. Hà Nội ” của nhạc sĩ Văn Cao được chọn để đồng bào hát vang khi năm cửa ô đón rước đoàn quân tiến về .
Trong tư liệu tàng trữ, vấn đáp thắc mắc : ” Có phải nhạc sĩ được Bác Hồ khuyến mãi kẹo vì bài hát rất hay ? ”, nhạc sĩ Hoàng Hòa khẳng định chắc chắn : “ Đúng vậy. Sau này tôi vẫn thường đùa đó là nhuận bút tiên phong của tôi. Hôm đó, đoàn đại biểu Tỉnh Thái Bình dự hội nghị ở chiến khu Việt Bắc, ngày bế mạc hội nghị được vinh dự đón Bác đến thăm. Cuối buổi họp, Bác nói : “ Bây giờ tất cả chúng ta tạm biệt được rồi nhé. Trước khi chia tay, tất cả chúng ta cùng hát một bài ”. Bác lấy thanh kẹo đưa cho tôi và nói : “ Thưởng cho bài hát đấy ”. Lúc chia tay, Bác dặn : “ Các cháu về làm và hoạt động người trẻ tuổi làm như lời bài hát những cháu đã hát ” .
Tại Festival Thanh niên và sinh viên quốc tế lần thứ V tháng 7/1955 tại Varsava thủ đô hà nội Ba Lan. Đoàn đại biểu người trẻ tuổi Nước Ta mang tới bài hát “ Thanh niên Nước Ta làm theo lời Bác Hồ ”. Bài hát được dịch ra 6 thứ tiếng : Anh, Pháp, Nga, Trung, Tây Ban Nha, Ba Lan. 114 đoàn những nước tập ngay, hát vang suốt những ngày liên hoan và đem về thông dụng khắp những lục địa. Giữa cái thời thế giới đang “ chấn động địa cầu ” về mấy tiếng Nước Ta – Điện Biên Phủ – Hồ Chí Minh … bài hát theo thơ Bác Hồ thật vô cùng có ý nghĩa .
Từ năm 1961, Đài lời nói Nước Ta lấy nhạc hiệu bài Thanh niên làm theo lời Bác cho chương trình phát thanh Thanh niên .

Ca khúc trở thành Đoàn ca từ bao giờ?

Đại hội Đoàn toàn nước lần thứ VI ( 15 – 18/10/1992 ) chọn một trong ba bài hát được đề cử làm Đoàn ca, khi lấy biểu quyết thì cả hội trường đứng dậy vỗ tay hát Kết liên lại người trẻ tuổi tất cả chúng ta … Không có việc gì khó … Bài hát của nhạc sĩ Hoàng Hòa chính thức trở thành Đoàn ca từ đó .

Nhân dịp kỷ niệm 90 năm ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Truyền hình Nhân Dân đã có chương trình giới thiệu “Nhạc sĩ Hoàng Hoà và ca khúc “Thanh niên làm theo lời Bác”. Xin mời các bạn xem lại chương trình đã phát sóng để hiểu thêm về tác giả cùng ca khúc qua những chia sẻ của con cháu ông và nhiều bạn thế hệ sau ông.

Xin mời các bạn cùng nghe và hát ca khúc:

Tư liệu tham khảo:
1. Những điều ít biết về tác giả Đoàn ca – Báo Tiền Phong – 21/3/2016
2. Chuyện về tác giả Đoàn ca – Báo Nam Định – 16/2/2014
3. 60 năm Đoàn ca: Ca khúc của nhiều thế hệ thanh niên – Báo Đà Nẵng – 25/3/2013
4. Nhạc sĩ Hoàng Hòa và ca khúc Thanh niên làm theo lời Bác – Truyền hình Nhân Dân – 21/3/2021

Source: https://nhacchuong.net
Category: Bảng xếp hạng nhạc chuông