Ngày và đêm – Bài ca về tình yêu thời chiến tranh

   Lịch sử của dân tộc ta là lịch sử của hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước. Đau thương, mất mát, hi sinh nhưng con người Việt Nam vốn kiên cường dũng cảm và luôn lạc quan yêu đời. Trong những năm tháng ác liệt nhất của chiến tranh, văn học nghệ thuật nói chung và âm nhạc nói riêng đã trở thành một thứ vũ khí đấu tranh, là nguồn động viên tinh thần to lớn đối với người lính và tất cả người dân Việt. Có rất nhiều ca khúc đi cùng năm tháng đã ra đời trong hoàn cảnh khốc liệt của chiến tranh, trong đó phải nhắc đến ca khúc  Hành khúc ngày và đêm của nhạc sĩ tài hoa Phan Huỳnh Điểu. Nhưng ít ai biết rằng bài hát đó được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu phổ nhạc từ bài thơ  Ngày và đêm của nhà thơ Bùi Công Minh.

   Nhà thơ Bùi Công Minh viết bài thơ Ngày và đêm khi ông 21 tuổi. Lúc ấy, ông vừa tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội. Trong cảm nhận của chàng sinh viên văn khoa ngày đó, một đặc điểm lớn của tình yêu thời chiến tranh là sự xa cách. Đã có những bài thơ tình được viết trong giai đoạn đất nước chiến tranh nói về điều này: Anh ở đầu sông em cuối sông hay Trường Sơn Đông Trường Sơn Tây. Với Bùi Công Minh, ông chọn đại lượng thời gian để nói về sự xa cách trong tình yêu đó là ngày và đêm. Giữa ngày và đêm, con người yêu thương, con người chiến đấu, con người lao động, nhưng khoảng cách thời gian luôn là thứ lửa làm bùng cháy mãnh liệt tình yêu của con người giữa chiến tranh.

   Đoạn đầu bài thơ là những câu thơ trữ tình sâu lắng “Rất dài và rất xa /Là những ngày mong nhớ /Nơi cháy lên ngọn lửa /Là trái tim yêu thương”, lời thơ diễn tả nỗi nhớ dằng dặc, nỗi nhớ tha thiết của cả anh và cả em. Và dường như trong nỗi nhớ da diết của tình yêu thương ấy đã cháy lên thành ngọn lửa căm thù “Anh đang mùa hành quân /Pháo lăn dài chiến dịch/Bồi hồi đêm xuất kích /Chờ nghe tiếng pháo ran”. Nhịp điệu thơ nhanh, gọn dứt khoát như những bước hành quân của người lính trên đường ra trận. Và trên bước đường hành quân những hình ảnh gần gũi thân thương vẫn hiện lên trong tâm trí người lính “Ngôi sao như mắt anh/ Trong những đêm không ngủ/ Giáo án em vẫn mở/ Cho ánh sao bay vào”. Một sự so sánh tưởng tượng rất thật mà cũng rất nên thơ. Ánh mắt ngời sáng của anh long lanh như những ánh sao đêm. Ở hậu phương em vẫn miệt mài bên trang giáo án, em vẫn dõi theo những bước quân hành vất vả nơi chiến trường. Nhớ về nhau nhưng họ vẫn không quên nhiệm vụ. Anh vẫn cầm chắc tay súng để bảo vệ Tổ quốc. Ở quê nhà em vẫn bám trụ bục giảng thân thương.

   “Pháo anh lên đồi cao/ Nã vào đầu giặc Mĩ/ Bục giảng dưới hầm sâu/ Em vẫn là chiến sĩ”. Tác giả mượn sự đối lập giữa “lên đồi cao/dưới hầm sâu” để nói lên ý chí, quyết tâm của anh và em đó là vừa chiến đấu vừa dựng xây quê hương đất nước. Bài thơ kết lại với hình ảnh “Cái chết cúi gục đầu/ Cuộc đời xanh tươi trẻ/ Ngày đêm ta bên nhau/ Những đêm dài chiến đấu”. Trong cuộc chiến đầy cam go, khốc liệt ấy, dù xa nhau nhưng  anh và em luôn mãi bên nhau. Vì tình yêu của họ đã hòa vào tình yêu đất nước. Và cái chết cũng phải cúi đầu trước tình yêu lớn lao và thiêng liêng ấy.

   Trong sự nghiệp âm nhạc phong phú của nhạc sĩ Phan Huỳnh Điều, “Hành khúc ngày và đêm” là một trong những tác phẩm được chính ông thừa nhận là “để lại nhiều ấn tượng sâu sắc”. Giống như nhiều trường hợp phổ thơ khác, Phan Huỳnh Điểu tận dụng lời thơ đến mức tối đa. Bài thơ “Ngày và đêm” khi chuyển thể thành “Hành khúc ngày và đêm”, câu chữ của nhà thơ gần như được giữ gần như nguyên vẹn. Sau khi được phát sóng tới thính giả cả nước, “Hành khúc ngày và đêm” nhanh chóng trở thành bài hát nằm lòng của các bạn trẻ, không chỉ với những người đang xông pha nơi trận mạc. Sức động viên, cổ vũ của bài hát rất lớn. Đến nay, ca khúc Hành khúc ngày và đêm vẫn ngân vang, bởi những cảm xúc mà phần nội dung ca từ không hề gói gọn trong một phạm vi mang tính giai đoạn. Đó là cái tình muôn thuở, cái tình vĩnh cửu của con người, bởi còn sống thì người ta còn yêu.

Anh Đức

Source: https://nhacchuong.net
Category: Bảng xếp hạng nhạc chuông