Học hát then để khỏi quên tiếng Tày

Cả xã phần đông không có người biết chơi đàn tính, hát then, gần hết người trẻ chỉ nói với nhau bằng tiếng Kinh … là nguyên do để lớp học “ Hát then đàn tính ” xây dựng tại xã Phúc Lộc ( Ba Bể, Bắc Kạn )Đã 2 tháng nay, 12 thành viên người dân tộc bản địa Tày Nùng tuổi 13-35 lớp “ Hát then đàn tính ” luôn mong đến ngày cuối tuần để được gặp nhau ở nhà văn hóa xã, học đàn, tập hát. Trong lúc trào lưu sắm loa kẹo kéo hát karaoke nở rộ ngay trên miền núi thì những thành viên mong sao học được cách dạo nhạc thật nhanh để tự đệm và hát bài hát tiếng Tày tiên phong trong đời.

Từ ghét đến say mê                   

“Ngày bé, mỗi lần tôi thấy bố mở nhạc đàn tính hát then tôi rất ghét. Sau này được nghe trực tiếp một người bạn đánh đàn tính tôi thay đổi hẳn. Thầm nghĩ lúc nào đó sẽ đi học đàn”, chị Triệu Thị Đào, người mở lớp và cũng là học viên tâm sự.

Năm 2018, chị Đào gia nhập Mạng lưới “ Tiên phong vì lời nói của người dân tộc bản địa miền núi ( do ISEE – Viện nghiên cứu và điều tra Kinh tế, Xã hội, Môi trường tổ chức triển khai ). Vì yêu đàn tính, hát then, với mong ước giữ gìn đặc sản nổi tiếng văn hóa truyền thống của người Tày Nùng chị Đào đã viết đề án Sáng kiến Tiên Phong mở lớp “ Hát then đàn tính ”. Với khoản kinh phí đầu tư tương hỗ từ mạng lưới, chị Đào đã tìm sang xã Bành Trạch ( cùng huyện Ba Bể ) để mời thày dạy và sắm 2 chiếc đàn tính cho lớp. Ban đầu, 1 số ít em học viên xin học chỉ vì tò mò, sau đó thấy thích thật sự. Có em học lớp 7, đến học thử thấy hay, rủ thêm bạn cùng lớp tham gia. Các bạn lứa tuổi 13, trẻ nhất lớp cũng là những người tiếp thu nhanh nhất. Sau 6 tuần họ hoàn toàn có thể dạo nhạc và tự đệm đàn hát, trong khi những chị lớn tuổi hơn phải mất 8-9 tuần. Mỗi cuối tuần, phóng xe 13 cây số từ nhà sang xã Phúc Lộc dạy đàn, anh Mã Trung Trực cho biết, nhiều người trẻ lãnh đạm với đàn tính hát then nên anh thấy vui khi được dạy những lớp học như thế này. Anh Trung Trực chọn cách dạy truyền tay “ dạy nốt nhạc trên đàn, dạy cách cầm đàn, cảm âm sẽ nhanh hơn dạy đọc bản nhạc ”. Hầu như giới trẻ người Tày Nùng giờ đây đều nói tiếng Kinh nên thày trò giao lưu bằng tiếng phổ thông, tuy nhiên tổng thể những bài hát đều bằng tiếng Tày. Trong quy trình học lời bài hát, nhiều bạn đã biết thêm từ mới tiếng Tày. Về nhà nghe ông bà, người lớn tuổi trò chuyện họ cũng hiểu nhiều hơn, “ không như trước kia nghe tiếng mẹ đẻ chỉ hiểu lõm bõm ”. Lớp học lê dài 3 tháng, đặt tiềm năng những thành viên tốt nghiệp xong hoàn toàn có thể màn biểu diễn đồng ca đàn hát. Chị Đào phấn khởi khoe “ mới học được 2 tháng, chúng tôi đã được xã mời đi giao lưu văn nghệ ”. Trước đây chỉ có văn công chuyên nghiệp mới tạo hình ảnh dàn đồng ca mặc áo dài nhung màu chàm ngồi duyên dáng gẩy đàn tính hát then thì nay những phụ nữ thông thường, làm nghề nông như chị Đào cũng hoàn toàn có thể làm được điều này.

Sự trở về thuận tự nhiên

Thế hệ cô dâu chú rể 8X, 9X người Tày Nùng ở huyện Ba Bể phần đông đều mặc váy cưới và comple như người thành phố. Chị Triêu Thị Đào kể “ Mấy năm trước, ngày cưới tôi cũng mặc váy trắng bồng bềnh. Thủ tục cưới thì nửa Kinh nửa Tày. Lễ đám cưới nhà trai chuẩn bị sẵn sàng có chút khác so với người dưới xuôi là có thêm gà chân đỏ, 10 mét vải chàm ”. Ở những tiệm phục trang cưới chỉ có váy và áo dài hoa cài kiểu mới do đó cô dâu chú rể miền núi không có lựa chọn khác. Gần đây trong một lần đi ăn cưới ở xã bên, chị Đào giật mình khi nhìn thấy cô dâu chú rể mặc đồ truyền thống lịch sử của người Tày “ Ngắm bộ áo dài vải thô màu chàm của cô dâu tôi xúc động chảy nước mắt ”. Chị Đào mong ước sau lớp “ Hát then đàn tính ” sẽ có thời cơ thực thi dự án Bất Động Sản mới khi yêu cầu ý tưởng sáng tạo giữ gìn phong tục “ Cô dâu mặc áo dài truyền thống lịch sử Tày Nùng ”. Nói về trào lưu “ trở lại với vẻ đẹp truyền thống cuội nguồn ”, anh Mã Trung Trực nhận xét “ Gia đình tôi có nghề làm đàn tính, cho thuê phục trang truyền thống cuội nguồn Tày Nùng, mấy năm gần đây cũng đông khách hơn. Tôi mở lớp dạy đàn tính hát then tại nhà đã huấn luyện và đào tạo được hàng trăm người. Đó là tín hiệu đáng mừng ”.

Trong gia đình anh Trực có cha làm nghề thầy cúng, giỏi đàn tính hát then. Anh Trực lớn lên không theo nghề làm thầy cúng của cha, nhờ thừa hưởng năng khiếu nhạc nên anh mở xưởng chế tác đàn và dạy đàn hát. Trong quá trình làm nghề anh Trực đã sưu tầm được nhiều bài hát tiếng Tày, sáng tác và có ý thức dịch nhiều bài hát tiếng Việt sang tiếng Tày. “Sau một khóa học với thày Trực, nhiều người nói sõi tiếng Tày nhờ hát then”.

Cả anh Mã Trung Trực và chị Triệu Thị Đào đều kỳ vọng, mỗi thành viên từ lớp “ đàn tính hát then ” sau này trở thành người truyền nghề tiếp nối trong nhóm bạn, người thân trong gia đình và hội đồng của họ.

Hoàng Hoa

Source: https://nhacchuong.net
Category: Bảng xếp hạng nhạc chuông