Thu Bồn: ‘Tạm biệt Huế, với em là vĩnh biệt…’
“Tạm biệt Huế” đã được cố nhạc sĩ Xuân An phổ nhạc thành một nhạc phẩm quen thuộc, được nhiều giọng ca nổi tiếng trong nước và hải ngoại trình bày, như Hương Lan, Bảo Yến, Ngọc Hạ… Nghe nói, khi phổ nhạc “Tạm biệt Huế”, nhạc sỹ Xuân An cũng chưa rõ hoàn cảnh khi Hà Đức Trọng, tức thi sĩ Thu Bồn, đặt bút viết bài thơ này. Như nhiều độc giả yêu thơ, Xuân An đoán tác giả phải yêu đơn phương đắm say người con gái nào đó, mới viết nên một thi phẩm nao lòng như vậy.
Tôi đã từng hỏi nhà phê bình Ngô Thảo, người bạn thân của Thu Bồn về bài thơ “ Tạm biệt Huế ” nhiều lần, tuy nhiên ông chưa lần nào nói rõ ràng thực trạng sáng tác của thi phẩm. Gần đây, nhà phê bình đã chịu bật mý. Bởi cũng gần đây ông mới có dịp hội ngộ người con gái trong bài thơ ấy, nay đã ở tuổi xế chiều, tại Huế. Nhờ nhà phê bình Ngô Thảo “ bảo lãnh ” tôi có cuộc trò chuyện với bà. Người phụ nữ này không muốn tiếp xúc báo chí truyền thông, không muốn câu truyện riêng tư của mình bị khai thác. Đã hơn 20 năm sống ở Pháp, dù không quên tiếng mẹ đẻ, tuy nhiên bà luôn đề xuất người hỏi chuyện là tôi, phải nói chậm, bà mới nghe và hiểu được. Bà tên là Minh Châu.
Có một điều thú vị, trên một số bài thơ, Thu Bồn đều ghi đề tặng. Thí dụ: “Mong em về trước cơn mưa” được ghi, “Tặng N.”, còn siêu phẩm về Huế này, được tác giả ghi “Tặng Minh Châu và Huế, cùng những ai yêu Huế”. “Tạm biệt Huế” là cái tên sau này. Khi mới sinh ra, bài thơ mang tên giản dị: “Bởi vì em”. Thi phẩm được hoàn thành đêm 6/8 năm 1983, Thu Bồn ghi rõ “một đêm không ngủ”. So với “Tạm biệt Huế” mà độc giả đã quen thuộc, “Bởi vì em” dài hơn, có những đoạn chưa từng thấy trong “Tạm biệt Huế”: “Anh chẳng phải người đi niệm Phật/Lần đầu ăn bữa cơm chay/Rau quả Kim Long đậu tương Hoài Đức/Môi anh gần giống vị ớt cay”. Sau này, có thời gian trấn tĩnh lại khi những xao động tâm hồn đi qua, Thu Bồn đã cắt bỏ đoạn thơ trên, và chỉnh sửa trật tự bài thơ, để có bài “Tạm biệt Huế” như độc giả hôm nay được đọc. Trong bản “Bởi vì em”, Thu Bồn gọi thẳng tên người con gái đã làm ông rung cảm: “Tạm biệt Huế với Châu là vĩnh biệt/Hải Vân ơi xin Người đừng tắt ngọn sao khuya/Tạm biệt Huế với chiếc hôn thầm lặng/Anh trở về hóa đá phía bên kia”. Về sau, trong bản “Tạm biệt Huế”, Thu Bồn giấu tên người con gái ông thương, từ đầu chí cuối chỉ gọi “em”: “Tạm biệt Huế với em là vĩnh biệt…”.
Bạn đang đọc: Thu Bồn: ‘Tạm biệt Huế, với em là vĩnh biệt…’
Tôi hỏi bà Minh Châu : “ Bà có thuộc “ Tạm biệt Huế ” không ? ”. Bà cười, đáp nhã nhặn : “ Tôi thuộc sơ sơ ”. Cuộc đời của người con gái đã từng làm xiêu lòng Thu Bồn khá “ long đong ” ( cách nói của bà Minh Châu ). “ Long đong ” được hiểu theo nghĩa phải “ xê dịch ” nhiều. Nhưng đến thời điểm ngày hôm nay, trang giấy có bài thơ được Thu Bồn viết tay vẫn còn nguyên, dù không tránh khỏi sự tàn phá của thời hạn, khiến màu giấy ngả vàng, những nếp giấy gấp hằn sâu … Minh Châu cho biết : “ Tôi không bỏ trong tủ, không bỏ trong hồ sơ, bài thơ khi nào cũng nằm trong bóp ( ví ) của tôi ”. Bà phủ nhận tình cảm đặc biệt quan trọng giữa Thu Bồn và bà ngày còn trẻ : “ Tôi từng nghe nhà soạn nhạc Xuân An nói : “ Chắc anh Thu Bồn này và cô người Huế này phải yêu nhau đậm đà thắm thiết lắm ”. Tôi nghe mà tức cười trong lòng. Tình cảm giữa tôi và anh Thu Bồn ngày đó chỉ là tình cảm đồng đội văn nghệ khi gặp nhau. Những người viết văn tâm hồn hay xúc động ”. Ngày ấy, Minh Châu là một nghệ sỹ nhiếp ảnh trẻ, tầm 23, 24 tuổi. Khi Thu Bồn cùng một số ít nhà văn về Huế công tác làm việc, cô được Hội văn học thẩm mỹ và nghệ thuật tỉnh nhà cử đi “ chăm nom ” đoàn nhà văn. Suốt một tuần Thu Bồn ở Huế, ngoài thời hạn họp hành, ông cùng những nhà văn khác đi du lịch thăm quan Huế theo sự hướng dẫn của nữ nghệ sỹ nhiếp ảnh. “ Có thể anh ấy xúc cảm với một tâm hồn trẻ ”, bà suy luận. Song bà bật mý còn một nguyên do sâu xa khác, khiến bài thơ được sinh ra. Bà Minh Châu vẫn nhớ thời gian bà được Thu Bồn khuyến mãi thơ : Lúc đó khoảng chừng 11 giờ rưỡi đêm, Minh Châu đã ngủ. Thu Bồn tìm đến tận nhà, trao cho người con gái Huế bài thơ bằng bản chép tay. Ông còn kể chuyện đời tư của mình, lý giải vì sao ông xúc cảm về Minh Châu. Thì ra, khi thăm quan Huế, không may phục trang nhà thơ bị rách nát, sẵn có kim chỉ trong xắc, đợi lúc vắng người, Minh Châu đưa cho Thu Bồn, bảo ông tự khâu vá, cô không hề làm giúp ông vì còn phải đưa đoàn đi tiếp : “ Anh có mái ấm gia đình nhưng thực sự là anh rất cô độc, có một người phụ nữ đưa kim chỉ cho anh, chăm sóc tới anh, khiến anh xúc động. Việc đơn thuần vậy thôi ”, bà Minh Châu lý giải. Khi thi sĩ đưa bài thơ cho người con gái Huế, cả hai đã ôm nhau khóc. Dù chưa đọc bài thơ Minh Châu cũng khóc, bởi bà cảm khái về sự cô độc của thi sĩ, bao nhiêu người vây quanh tuy nhiên thẳm sâu trong tâm hồn Thu Bồn vẫn là nỗi cô độc lớn. Theo bà Minh Châu, bài thơ sáng tác không lâu : “ Chiều đó đi lên đền, lăng. 11 rưỡi đêm Thu Bồn đã đến nhà tôi, gửi bài thơ này ”. Trên bản chép tay, “ Bởi vì em ” được viết liền mạch, không có bất kể một dấu chấm, phảy nào, như dòng cảm hứng tuôn trào không hề kìm nén của tác giả. Suốt cuộc sống Thu Bồn, Minh Châu chỉ gặp thi sĩ vỏn vẹn 3 lần. Một lần nhân Thu Bồn về Huế như đã kể. Hai lần khác, gặp ở Hồ Chí Minh. Rồi Minh Châu lập mái ấm gia đình, sau đó sang Pháp, cuộc sống chảy trôi, hai người không có thời cơ gặp lại nhau. Tôi hỏi bà Minh Châu : “ Có khi nào Thu Bồn nói lời yêu Minh Châu ? ”. Bà đáp : “ Không nói được vì khi ấy tôi còn quá trẻ và anh ấy đã có mái ấm gia đình rồi ”. Như sợ người nghe hiểu nhầm, bà nói thêm : “ Đã có mái ấm gia đình nhưng có tình cảm nhẹ nhàng là chuyện thông thường. Chúng tôi luôn biết số lượng giới hạn. Khi ấy tôi đang còn trẻ, chỉ giống như một chất xúc tác, giúp anh ấy vui tươi ”. Rồi bà nở nụ cười Tóm lại : “ Thu Bồn rất hào hoa, giàu sang, tình cảm ”. Bà không phủ nhận bài thơ quá hay, sâu lắng, tình cảm : “ Anh Thu Bồn đúng là một nhân tài ”. Sau khi Thu Bồn mất, nhà phê bình Ngô Thảo mong ước làm nhà kỷ niệm Thu Bồn. Bà Minh Châu đã tự nguyện trao lại bản chép tay bài thơ “ Bởi vì em ” ( sau này có tên “ Tạm biệt Huế ” ) cho nhà phê bình. Những gì có ích cho sự nghiệp văn chương và tên tuổi của Thu Bồn, người phụ nữ này luôn nhiệt tình góp phần. Bà Châu không muốn bật mý chuyện riêng của mình, song sinh thời, nhà thơ Thu Bồn trong những lần vui tươi với bè bạn, cũng đã nhắc đến cô Châu trong bài thơ “ Tạm biệt Huế ”, trong đó, ông tả với bạn hữu : “ Cô Châu mắt to, da ngăm, mũi cao, có dáng thể thao khỏe mạnh ”.
Tạm biệt Huế
( Thu Bồn ) Bởi vì em dắt anh lên những ngôi đền cổ Chén ngọc giờ chìm dưới đáy sông sâu Những lăng tẩm hoàng hôn chống lại ngày quên lãng Mặt trời vàng và mắt em nâu Xin chào Huế một lần anh đến Để ngàn lần anh nhớ hư vô
Em rất thực nắng thì mờ ảo
Xin đừng nhầm em với cố đô Áo trắng hỡi thuở tìm em không thấy Nắng minh mang mấy nhịp Tràng Tiền Nón rất Huế mà đời không phải thế Mặt trời lên từ phía nón em nghiêng Nhịp cầu cong và con đường thẳng Một đời anh đi mãi chẳng về đâu Con sông dùng dằng con sông không chảy Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu Tạm biệt Huế với em là vĩnh biệt Hải Vân ơi xin người đừng tắt ngọn sao khuya Tạm biệt nhé với chiếc hôn thầm lặng Anh trở về hóa đá phía bên kia.
Bản chép tay “Bởi vì em” của Thu Bồn
Bút tích “ Bởi vì em ” của Thu Bồn
Source: https://nhacchuong.net
Category: Bảng xếp hạng nhạc chuông
(No Ratings Yet)
Loading...