Dân ca dân nhạc VN – Thằng Bờm

Đọc những bài cùng chuỗi, xin click vào đây .
Chào những bạn ,

Tiếp theo “Bà Rằng Bà Rí”, hôm nay mình giới thiệu đến các bạn một bài dân ca kinh điển khác của Việt Nam, “Thằng Bờm”.

Khác với hầu hết mọi bài dân ca khác, Thằng Bờm là một bài đồng dao lục bát vừa giản dị vừa vui, nhưng có lẽ đây là bài dân ca sâu sắc nhất về văn hóa nông nghiệp Việt Nam.

Bạn đang đọc: Dân ca dân nhạc VN – Thằng Bờm

Đây là lời của bài đồng dao gồm 5 cặp lục bát, 10 dòng, với 32 từ đơn, mà mọi tất cả chúng ta đều thuộc :

1 – Thằng Bờm có cái quạt mo,
Phú ông xin đổi ba bò chín trâu.

2 – Bờm rằng: Bờm chẳng lấy trâu.
Phú ông xin đổi ao sâu cá mè.

3 – Bờm rằng: Bờm chẳng lấy mè.
Phú ông xin đổi ba bè gỗ lim.

4 – Bờm rằng: Bờm chẳng lấy lim.
Phú ông xin đổi đôi chim đồi mồi.

5 – Bờm rằng: Bờm chẳng lấy mồi.
Phú ông xin đổi nắm xôi. Bờm Cười!

Căn cứ theo bài đồng dao tất cả chúng ta biết đây là văn hóa truyền thống nông nghiệp vì những từ : “ quạt mo ”, “ trâu ”, “ bò ”, “ ao ”, “ cá mè ”, “ phú ông ”, là những từ thuộc về nông thôn .
Đây là một xã hội có giàu nghèo, ông thằng rõ ràng, như ta thấy trong hai từ “ phú ông ” ( ông giàu ) và “ thằng Bờm ”. “ Bờm ” là “ bờm tóc ” của trẻ con, hoặc “ tóc bờm xờm ”. Vậy “ thằng Bờm ” gợi đến trẻ nhỏ hoặc người nghèo khó, ám chỉ những tầng lớp nông dân nghèo và mộc mạc .
Bài hát nói về trao đổi kinh tế tài chính giữa “ ông giàu ” ( phú ông ) và anh nông dân “ Bờm ”. Năm cặp lục bát nói đến 5 đề xuất trao đổi, và mọi đề xuất đều đến từ “ ông giàu ”. Điều này hàm ý rằng nông dân không dữ thế chủ động trao đổi. Đổi chác, mua và bán, thường là việc làm của một lớp người khác, như thể con buôn, chứ không là việc của nông dân .
Anh nông dân vấn đáp với “ ông giàu ”, mới nghe qua thì rất là chân chất dại khờ. Nhưng nếu ta suy ngẫm kỹ lưỡng thì thấy lời của “ thằng Bờm ” rất thâm thúy về triết lý .
Đương nhiên là “ thằng Bờm ” không hiểu gì về triết lý, nhưng triết lý đó nằm trong nền văn hóa truyền thống nông nghiệp, có sẵn trong xương tủy của “ thằng Bờm ”, và tự động hóa phát tiết ra thành tư duy và hành vi, dù Bờm có biết điều đó hay không .
Hai điểm tư duy chính của nền văn hóa truyền thống nông nghiệp đó, như được trình diễn một cách tế nhị trong bài này là : nguyên tắc công bình và nguyên tắc thực tiễn .
“ Quạt mo ” là những mo cau rớt xuống từ trên cây cau và được cắt thành hình quạt để làm quạt. Mo cau chẳng có một giá trị kinh tế tài chính nào hết. “ Quạt mo ” như vậy chẳng có giá trị tài lộc bao nhiêu cả .
Trong khi đó những thứ “ ông giàu ” muốn đổi với “ quạt mo ” không giá trị của Bờm thì lại có giá trị cực lớn – 3 bò 9 trâu, ao sâu cá mè, 3 bè gỗ lim, đôi chim đồi mồi .
Điều mê hoặc là những giá trị đề xuất trao đổi của “ ông giàu ” này lại có vẻ như như đi từ từ từ lớn xuống nhỏ, để mặc cả với “ thằng Bờm ”, như mạng lưới hệ thống số trong bài ngầm chỉ : 3 bò 9 trâu tức 12, 3 bè gỗ lim, 2 chim đồi mồi, 1 nắm xôi .
Đứng trước mỗi đề xuất trao đổi với giá trị cực lớn của “ ông giàu ” như vậy, trong tâm thức của Bờm trỗi lên hai nguyên tắc :
– Công bình : “ Trao đổi này không công bình. Mình mất cái quạt nhỏ bé mà ‘ ông giàu ’ mất lớn quá, vậy là không công bình. Không được. ” Đương nhiên là tất cả chúng ta hoàn toàn có thể thấy công bình là nguyên tắc đạo đức có sẵn trong mọi giáo dục luân lý của đạo Phật, đạo Lão, đạo Khổng ngày trước .
– Thực tế : “ Trao đổi này quá mất công bình, do đó nó không thật. Hoặc mình bị đùa, hoặc mình sẽ bị bịp mà mình không biết. ” Đây là nguyên tắc tự vệ hiển nhiên – quá bất công thì không dám tin .
Chính vì thế mà “ thằng Bờm ” tự động hóa phủ nhận 4 ý kiến đề nghị trao đổi không công bình. Chúng ta thấy đây là những nguyên tắc tâm ý rất thâm thúy trong tư duy con người, nhờ một nền văn hóa truyền thống đạo đức thâm thúy, tự nó phát tiết ra thành hành vi trong những trường hợp đơn cử, dù người trong cuộc có ý thức được những nguyên tắc này, hay là chỉ hành vi một cách vô thức .
Đề nghị trao đổi sau cuối, “ nắm xôi ” lấy “ quạt mo ”, hai vật có giá trị tương tự, vì vậy đó là một trao đổi công bình, và vì công bình cho nên vì thế là một trao đổi trong thực tiễn, hoàn toàn có thể đồng ý được .
Hơn nữa, so với những loại vật quý trước đó, thì “ nắm xôi ” để đưa vào dạ dày là loại phẩm vật quý hóa nhất so với nông dân nghèo. Thức ăn hàng ngày là nỗi lo âu lớn nhất của nông dân nghèo .
Chúng ta hoàn toàn có thể thấy trong 5 cặp lục bát, 10 dòng, với 32 từ đơn, có vẻ như đùa giỡn mộc mạc là cả một tư duy văn hóa truyền thống rất thâm thúy, đến từ những nguồn giáo dục đạo đức và cách sống trong thực tiễn đã nghìn năm chảy trong máu và thấm trong xương tủy của mỗi người nông dân Việt .

Bài dân ca kinh điển “Thằng Bờm”

Có câu chuyện ngày xưa…
Tôi xin kể cho bạn nghe chơi…
Chuyện xửa chuyện xưa mà chuyện này…
Có chú bé con tên thằng Bờm…
Có cái quạt kia to dị thường…
Nghe đồn rằng có cái mà quạt mo…

Phú ông ở làng bên…
Nghe tin mới ra liền xem chơi…
Này chiếc quạt kia to dị thường…
Nên có lòng tham chứ khôn lường…
Đem cả vật ngon chứ của lạ…
Đánh đổi lấy cái mà quạt mo…

“Ơi.. hởi Bờm.. ơi.. Bờm ơi…
Thằng Bờm có cái quạt mo…
Phú ông xin đổi ba bò.. ba bò chín trâu…”
Bờm rằng: “Bờm chẳng lấy trâu.”

Xem thêm: Lời nhạc hỏi vợ ngoại thành | https://nhacchuong.net

“Phú ông xin đổi ao sâu.. ao sâu cá mè”
Bờm rằng: “Bờm chẳng lấy mè.”

“Phú ông xin đổi.. ba bè.. ba bè gổ lim.”
Bờm rằng: “Bờm chẳng lấy lim.”

“Phú ông xin đổi.. đôi chim đồi mồi.”
Bờm rằng: “Bờm chẳng lấy mồi.”

“ Phú ông xin đổi .. nắm xôi. ” Bờm cười .

Bao giờ cho tới tháng Năm…
Đổi nồi cơm nếp.. vừa nằm.. vừa nằm vừa ăn…
Bao giờ cho tới tháng Mười…
Đổi nồi cơm nếp.. vừa cười.. vừa cười vừa ăn…

Thằng Bờm có cái quạt mo … o o o .
Sau đây mình hân hoan san sẻ với những bạn 2 clips “ Thằng Bờm ” với 3 giai điệu khác nhau :
1 clip bài dân ca lời cổ, “ Thằng Bờm ”, do mình ( Linh Phượng ) cùng với những nghệ sĩ trong Hội Quán Văn Nghệ Nhà Nam – Trung Tâm Văn Hóa Nghệ Thuật Dân Tộc Việt USA – Nga Mi, Trần Lãng Minh, Tuyết Lan, trình diễn .
1 clip bài ca mần nin thiếu nhi “ Thằng Bờm ” sinh động với bé Quang Nam .
Mời những bạn cùng chiêm ngưỡng và thưởng thức .
Túy Phượng
oOo

Dân ca Thằng Bờm (Lời cổ)- Linh Phượng, Nga Mi, Trần Lãng Minh, Tuyết Lan (Sáo: Thanh Hà, Guitar solo: Nguyên Thao, Guitar rhythm: Trần Lãng Minh, Guitar bass: Trần Đình Hoành. Hội Quán Văn Nghệ Nhà Nam – Trung Tâm Văn Hóa Nghệ Thuật Dân Tộc Việt, USA) trình diễn:

Thằng Bờm có cái quạt mo (Nhạc Thiếu Nhi) – bé Quang Nam: