Hát xoan là gì? Những bài hát xoan hay nhất hiện nay

Hát Xoan là một trong những di sản văn hóa phi vật thể độc đáo của nhân loại. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về đặc điểm của loại hình nghệ thuật độc đáo này. Để tìm hiểu rõ hơn, chúng ta hãy cùng Lạc Việt Audio theo dõi ngay bài viết dưới đây nhé

Định nghĩa về hát Xoan

Hát Xoan là di sản văn hóa truyền thống thuộc mô hình diễn xướng dân gian gắn liền với Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, thông dụng ở Phú Thọ một tín ngưỡng bắt nguồn từ tập quán thờ cúng tổ tiên của người Việt. Hát Xoan còn gọi là Khúc môn đình, là lối hát thờ thần, thường được tổ chức triển khai vào mùa xuân để đón rước năm mới .Hát Xoan khi trình diễn không thiếu thường có có 3 chặng hát :

• Hát thờ – tưởng nhớ các Vua Hùng, các vị thần, những người có công với dân, với nước

  Bạn đang đọc: Hát xoan là gì? Những bài hát xoan hay nhất hiện nay

• Hát nghi lễ – Ca ngợi vạn vật thiên nhiên, con người, đời sống lao động sản xuất, hoạt động và sinh hoạt của hội đồng qua 14 làn điệu khác nhau ( còn gọi là quả cách )
• Hát Hội – lối hát giao duyên, bày tỏ khát vọng đời sống, tình yêu nam nữ với những làn điệu đậm chất trữ tình vui nhộn qua hình thức hát đối đáp giữa những Đào, Kép và trai gái làng thường trực …

Bài bản Xoan được phối hợp hòa giải giữa thơ, nhạc và giọng điệu. Trên địa phận tỉnh Phú Thọ hiện còn lưu giữ được 31 chuyên nghiệp và bài bản Hát Xoan tại 4 phường Xoan gốc ( An Thái, Thét, Phù Đức và Kim Đái ). Các làn điệu Xoan cổ đều được bắt nguồn từ những làng cổ nằm ở địa phận TT bộ Văn Lang, thời những Vua Hùng dựng nước. Hát Xoan là nghệ thuật và thẩm mỹ diễn xướng với rất đầy đủ những dạng thức nhạc hát : hát nói, hát ngâm, hát đối và lĩnh xướng. Trong hát Xoan, múa và hát luôn đi cùng và phối hợp với nhau, dùng điệu múa để minh họa cho lời ca. “ Là nghệ thuật và thẩm mỹ trình diễn hội đồng, Hát Xoan phân phối nhu 56 cầu giao lưu văn hóa truyền thống, kết nối hội đồng. Khi cùng nhau trình diễn Hát Xoan, những người thực hành thực tế Xoan tìm thấy niềm vui trong sự hòa đồng, tôn trọng lẫn nhau và những nỗi khó khăn vất vả, phiền muộn được giải tỏa ” .

Đặc điểm của hát Xoan

Hát Xoan phản ánh tín ngưỡng

Hát Xoan thuộc mô hình dân ca nghi lễ phong tục, hát trong liên hoan làng với mục tiêu tín ngưỡng, hát để cầu cho dân làng và những nghề được thịnh vượng thịnh vượng. Nội dung của Hát Xoan phản ánh tín ngưỡng thờ vua Hùng, tổ tiên của người Việt, một hình thức tín ngưỡng rất đặc biệt quan trọng ở Nước Ta .Theo tác dụng tìm hiểu năm 2010 cho thấy, Hát Xoan gắn với 30 cửa đình, đền thuộc vùng TT bộ Văn Lang, nay là Phú Thọ và Vĩnh Phúc, trong đó đa phần là những di tích lịch sử thờ Hùng Vương và những nhân vật thời Hùng Vương .Nội dung của Hát Xoan phản ánh tín ngưỡng thờ vua Hùng và thờ lúa nước của dân cư Văn Lang. Nghi lễ hát thờ, hát quả cách trước bàn thờ cúng thành hoàng nhằm mục đích mời vua về dự hội và phù hộ cho dân làng được phong đăng hòa cốc, mùa màng bội thu, dân chúng khang ninh thịnh vượng .Nội dung ngôn từ của Hát Xoan vừa mang tính dân dã, vừa mang tính bác học của những nhà Nho với những bài thơ phản ánh vạn vật thiên nhiên, phản ánh đời sống lao động và đặc biệt quan trọng là sự biểu lộ lòng tôn kính với những vua Hùng và thần linh có công bảo trợ cho đời sống của dân làng .Như vậy Hát Xoan là dân ca địa phương, hình thành từ đời sống sản xuất của dân cư trồng lúa nước thời đại Văn Lang, phản ánh tín ngưỡng và ước vọng của người Việt cổ. Trải qua chặng đường dài của lịch sử dân tộc, khi Nho giáo gia nhập cùng tín ngưỡng thờ thành hoàng Open, Hát Xoan mang thêm nội dung Nho giáo, vua Hùng được tôn làm thành hoàng, vừa là Thánh vương, Thánh tổ bảo trợ đời sống nhân dân. Điều này trọn vẹn tương thích với tâm ý, phong tục của dân cư địa phương. Nhờ vậy tín ngưỡng thờ vua Hùng được khẳng định chắc chắn và nâng cao trong Hát Xoan, ngày càng tăng trưởng, vĩnh cửu trong lòng xã hội nông nghiệp Nước Ta .

Hát Xoan mang giá trị nghệ thuật độc đáo

Hát Xoan là loại hình nghệ thuật đa yếu tố: Múa, hát, âm nhạc, thơ, trình diễn sân khấu. Trong đó có hai yếu tố quan trọng nổi bật nhất là âm nhạc và múa, được kết hợp hài hòa và chặt chẽ. Hình thức 57 thường thấy là các cô đào vừa hát vừa múa trên chiếu trước bàn thờ, trong khi đó một kép nam đứng bên cột đình hát dẫn cách, cứ sau một đoạn các cô đào lại hát họa theo hình thức xướng xô. Đạo cụ Hát Xoan đơn giản, chủ đạo là chiếc trống con, một số bài có thêm phách, quạt, trống cái…Sự kết hợp này là hình thức nghệ thuật độc đáo của Hát Xoan. Nếu so sánh với các loại hình dân ca khác cũng mang tính tín ngưỡng như Ca trù, Chèo tàu, Quan họ cổ…ta thấy nghệ thuật trong Hát Xoan có nhiều điểm tương đồng nhưng phong phú hơn rất nhiều bởi sự kết hợp nhiều yếu tố nghệ thuật và nội dung đa dạng. Nếu ca trù chỉ có Đào hát với nhau thì Hát Xoan có sự giao lưu đối đáp mạnh mẽ thể hiện sự giao lưu văn hóa giữa các làng Xoan. 

Xoan là nghệ thuật diễn xướng và ca múa, Xoan không có tích trò, cốt truyện như Chèo và Tuồng nhưng Xoan cũng không chỉ là nghệ thuật của thính giác. Người ta tụ họp ở lòng đình không chỉ nghe Xoan mà còn để “xem” Xoan, xem các đào xoan múa, một chương trình ca múa mừng làng chầu thánh. 

Trong hát Xoan, từ hát thờ chuyển sang nghệ thuật cộng đồng

Nội dung chủ yếu của Hát Xoan mang tính tín ngưỡng, hát trước bàn thờ cúng để xin thần linh phù hộ. Nội dung tín ngưỡng mang tính lề lối, có pháp luật ngặt nghèo trong khoảng trống thờ tự. Mở đầu là phần hát lề lối gồm 4 bài hát múa mang đặc thù chúc tụng cho dân làng dân khang vật thịnh. Tiếp theo là phần hát quả cách, gồm 14 tiết mục hát múa mang tính cầu chúc và miêu tả vạn vật thiên nhiên, đời sống lao động và kể những tích xưa, với nội dung Nho giáo đậm nét. Người hát với thái độ kính cẩn, trang nghiêm trước bàn thờ cúng theo những chuyên nghiệp có sẵn, với pháp luật ngặt nghèo .Nghệ thuật Hát Xoan mở màn được mở ra trong trong phần hát hội. Không gian diễn xướng không chỉ ở trước bàn thờ cúng mà còn ở những gian bên và thậm chí còn hát ngoài sân đình. Nội dung chuyển dần từ hát thờ sang hát giao duyên nam nữ và nhiều nội dung khác, thậm chí còn hát cả phú, lý, ghẹo … tiết tấu âm nhạc phong phú và đa dạng và sôi sục hơn gồm cả múa, hát, game show … Sự tăng trưởng cả khoảng trống và nội dung, hình thức màn biểu diễn lôi cuốn nhiều thành phần tham gia diễn xướng, không riêng gì là phường Xoan trình diễn mà có cả người trẻ tuổi nam nữ trong làng tham gia rất sôi sục 58 hào hứng. Đây chính là nghệ thuật và thẩm mỹ hội đồng, do hội đồng tự biểu lộ, Giao hàng cho chính đời sống niềm tin của hội đồng và được hội đồng đảm nhiệm tự giác .

Hát Xoan là quá trình sáng tạo và có sức sống mạnh mẽ

Trước hết, Hát Xoan được nhân dân phát minh sáng tạo và thẩm mỹ và nghệ thuật hóa ước vọng của mình qua lời ca và điệu múa. Tâm thức hội đồng về đời sống và vạn vật được lễ nghi hóa thành những lề lối, do vậy hát Xoan thuộc mô hình dân ca nghi lễ cung đình. Nó được niêm luật hóa khắt khe trong 3 chặng hát. Công đức những vua Hùng, ước vọng của nhân dân về đời sống và sự sinh sôi của vạn vật qua bốn mùa, công cuộc lao động của những người nông dân được biểu lộ trong những lời ca và điệu múa .Mỗi phường Xoan lại có cách trình diễn khác nhau mang đặc trưng riêng của từng làng. Sự phát minh sáng tạo này mang tính hội đồng cao và mang đặc thù dân gian ; lời ca và điệu múa không có tác giả mà do hội đồng phát minh sáng tạo nên qua đời sống lao động và xuất phát từ nhu yếu đời sống tâm linh và niềm tin của hội đồng, được lưu truyền từ đời này qua đời khác qua nhiều thế hệ .Hát Xoan bắt đầu có nguồn gốc từ 4 làng cổ ở Việt Trì Phú Thọ nhưng Xoan không bị bó hẹp trong một hội đồng dân cư mà lan toả thành vùng rộng. Qua khảo sát tìm hiểu cho thấy, Hát Xoan xuất hiện tại 18 xã với 30 cửa đình thuộc hai tỉnh Phú Thọ và Vĩnh Phúc, gọi là vùng Xoan. Những năm gần đây, hát Xoan còn lan tỏa rộng hơn nữa trong hầu hết 13 huyện thành thị của Phú Thọ và một số ít huyện thuộc tỉnh Vĩnh Phúc .Sự lan tỏa sức sống can đảm và mạnh mẽ này trước hết do nhu yếu tín ngưỡng tâm linh, tục giữ cửa đình và kết nước nghĩa của những phường Xoan với một số ít làng, hầu hết là những địa phương có di tích lịch sử thờ Hùng Vương. Cộng đồng những làng tin rằng nhu yếu tín ngưỡng tâm linh cầu vua, mời vua, cầu cho dân làng no ấm dưới những hình thức thẩm mỹ và nghệ thuật hát thờ trong khoảng trống thiêng sẽ đem lại sự phù hộ của thần linh cho dân khang vật thịnh. Đó là tục lệ riêng độc lạ của Hát Xoan. Từ tục này khiến cho hát Xoan lan toả rộng đến nhiều địa phương khác. Hiện nay Hát Xoan lan tỏa rộng khắp địa phận tỉnh Phú Thọ với sự tăng trưởng một cách tự giác trong hội đồng người dân Phú Thọ .

Hát Xoan là hoạt động nghệ thuật có tính cộng đồng cao

Hát Xoan là mẫu sản phẩm phát minh sáng tạo của hội đồng, nó được tăng trưởng nhiều mẫu mã trong tiến trình lịch sử dân tộc và được hội đồng bảo vệ gìn giữ. Với nội dung tín ngưỡng cao, lời ca tích hợp 59 với động tác múa Hát Xoan biểu lộ tâm nguyện của hội đồng được nghệ thuật hóa, bộc lộ tín ngưỡng hội đồng với Hùng Vương và những vị thần, cầu cho đời sống con người no ấm, mùa màng bội thu, dân khang vật thịnh, tương thích với tâm ý người nông dân, thế cho nên nó ăn sâu bám rễ trong hội đồng, được trao truyền từ đời này sang đời khác .

Nội dung Hát Xoan không chỉ là hát thờ mà còn hết sức phong phú, phù hợp và đáp ứng được nhu cầu giải trí của nhân dân, vì vậy nó được cộng đồng đón nhận và mang tính nghệ thuật cộng đồng cao, do chính cộng đồng sáng tạo nên, thực hành và gìn giữ. Về nghệ thuật trình diễn, khác với các di sản khác có thể do cá nhân trình diễn, nhưng Hát Xoan luôn có lối trình diễn tập thể. Trong tất các các chặng hát từ hát thờ cho tới các quả cách và phần hát hội đều do tốp đào kép trình diễn. Cũng như Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, Hát Xoan cũng mang giá trị lòng yêu nước, cố kết cộng đồng dân tộc và giá trị tâm linh sâu sắc. Cộng đồng đã đem nghệ thuật Hát Xoan để thể hiện niềm tin tín ngưỡng đối với Vua Hùng và các vị thành hoàng, cầu mong cho dân khang vật thịnh, mùa màng tươi tốt. Khi nghe hát xoan qua những thiết bị âm thanh chuyên nghiệp như cục đẩy công suất hoặc loa hội trường chất lượng, bạn sẽ thấy được hết những tinh túy trong lời bài hát.

Những bài hát xoan hay nhất

• NHẬP TỊCH MỜI VUA (Phường Xoan Phù Đức)
• GIÁO TRỐNG – GIÁO PHÁO (Phường Xoan Phù Đức)
• THƠ NHANG (Phường Xoan Kim Đới)
• ĐÓNG ĐÁM (Phường Xoan Thét)
• TRỐNG QUÂN (Chặng hát đón đào) (Phường Xoan An Thái)
• XIN HUÊ – ĐỐ HUÊ (Phường Xoan Kim Đới)
• ĐỐ CHỮ (Phường Xoan Thét)
• HÁT ĐÚM (Phường Xoan Phù Đức)
• BỎ BỘ (Phường Xoan An Thái)
• HÁT BỢM GÁI (Phường Xoan Kim Đới)
• HÁT RU – MỜI RƯỢU (Phường Xoan Thét)
• HÁT MÓ CÁ (Phường Xoan Kim Đới)
• KIỀU GIANG CÁCH (Phường Xoan Phù Đức)
• NHÀN NGÂM CÁCH (Phường Xoan Thét)
• CHÀNG MAI CÁCH (Phường Xoan Kim Đới)
• XOAN THỜI CÁCH (Phường Xoan An Thái)
•  HẠ THỜI CÁCH (Phường Xoan Phù Đức)
•  THU THỜI CÁCH (Phường Xoan Thét)
• ĐÔNG THỜI CÁCH (Phường Xoan Kim Đới)
• NGƯ TIỀU CANH MỤC CÁCH (Phường Xoan An Thái)
• TỨ MÙA CÁCH (Phường Xoan Phù Đức)
• ĐỐI DÃY CÁCH (Phường Xoan An Thái)
• HỒI LIÊN CÁCH (Phường Xoan Thét)
• TỨ DÂN XOAN CÁCH (Phường Xoan An Thái)
• HÒ CHÈO CÁCH (Phường Xoan Kim Đới)
• CHƠI DÂU CÁCH (Phường Xoan Phù Đức)

Là người kinh doanh trong lĩnh vực âm thanh hơn 15 năm qua ,tôi hiện là giám đốc tại Lạc Việt Audio -nhà phân phối thiết bị âm thanh số 1 Việt Nam.Chúng tôi chuyên cung cấp và setup các sản phẩm thiết bị và hệ thống âm thanh chuyên nghiệp có chất lượng tốt nhất cùng mức giá cạnh tranh hàng đầu tại thị trường trong nước

Source: https://nhacchuong.net
Category: Bảng xếp hạng nhạc chuông